ศิลาจารึกของพ่อขุนรามคำแหงมีลักษณะอย่างไร

 เนื้อความของศิลาจารึกหลักที่ ๑ พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว เมื่อครั้งทรงผนวชได้ทรงอ่านศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหงเป็นพระองค์แรก ซึ่งถือว่าเป็นการอ่านจารึกภาษาไทยโบราณ เป็นครั้งแรกในประเทศไทย ต่อมามีนักปราชญ์ราชบัณฑิตอีกหลายท่านได้ทำการอ่านและแปลความ ศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหง สามารถสรุปเนื้อหาได้ ๓ ตอนดังนี้ ตอนที่ ๑ กล่าวถึงเรื่องราวส่วนพระองค์ของพ่อขุนรามคำแหงตั้งแต่ประสูติจนได้เสวยราชสมบัติ สันนิษฐานว่าตอนที่ ๑ นั้นจารึกขึ้นโดยพระราชดำรัสของพ่อขุนรามคำแหงเอง สังเกตได้จากการใช้ว่า “กู” ในการเล่าเรื่องราว ตอนที่ ๒ เล่าเรื่องราวเหตุการณ์ต่าง ๆ และธรรมเนียมในเมืองสุโขทัย การสร้างพระแท่นมนังคศิลาเมื่อ มหาศักราช ๑๒๑๔ (พ.ศ.๑๘๓๕) การสร้างพระธาตุเมืองศรีสัชนาลัย เมื่อ มหาศักราช ๑๒๐๗ (พ.ศ.๑๘๒๘) และการประดิษฐ์ตัวอักษรไทยขึ้นเมื่อ มหาศักราช ๑๒๐๕ (พ.ศ.๑๘๒๖) ตอนที่ ๓ สันนิษฐานว่าจารึกขึ้นภายหลังหลายปี เพราะตัวหนังสือไม่เหมือนกับตอนที่ ๑ และที่ ๒ คือตัวพยัญชนะลีบกว่าทั้งสระที่ใช้ก็ต่างกันบ้าง เนื้อหาของตอนที่ ๓ นี้ เป็นคำสรรเสริญ และยอพระเกียรติคุณของพ่อขุนรามคำแหง และกล่าวถึงอาณาเขตเมืองสุโขทัย 

���Ҩ��֡������⢷��

........................���Ҩ��֡ ����觷�����������㹴�ҹ������ʵ�� �ѡ����ʵ����й�á����ʵ������ǹ�˭�
���ǹ�ͧ���������ж�����͡��÷ҧ����ѵ���ʵ�����ʴ��ͧ�Ѳ�����ͧ���ҵ���Ңͧ���֡����դ����������ҧ��
�������ѡ�ҹ����Ӥѭ���͡���һ���ѵ���ʵ��ͧ��蹴Թ������骹�����ѧ���֡���Ҥ������
���Ҩ��֡��⢷�·�辺�����ҹ�����������¡��� �����ѡ����Ӥѭ�մѧ���

���Ҩ��֡��ѡ��� �
���ѡɳ������Թ���������� �٧ ����� �� �.� ˹��� �.� ���ҹ
㹨��֡����������Ҿ�͢ع������˧�ç�Դ��д���ѡ���¢��㹻�����ѡ�Ҫ����
��駵ç�Ѻ�� �.�.���� �����㹻�����ѡ�Ҫ����(�.�.����)
��͢ع������˧�ç����ҧ���Թ�������ҷӾ���蹪��;������ѧ������ҵõ������ҧ����� ��ѹ���Ỵ����
�Ժ��Ҥ��Ҩй��ŵ�����Т�蹹���������ʴ���������١����١�ع��� ��Ң��䷷��»�觷��¹ҧ���������ʴѺ�Ѻ�ѧ��ѹ������
��͢ع������˧�ç��鹹�觻�зѺ����Ҫ��çҹ����ͧ��еѴ�Թ��դ�����������˹�һ�����ͧ�ء��
�ç�ô�ǹ��д���������������դ����ء����͹����蹡�д����ͧ�ء��
..㹴�ҹ��û���ͧ���֡���ҹҳࢵ���ҧ�˭����ŷ�ȵ��ѹ�͡�ô���������ͧ�ͧ��(��ɳ��š)
����ͧ��� �ҡ����Ҩ���Ф� 件֧���§�ѹ��� ����������ؾ�ó �Ҫ���� ��¹����ո����Ҫ��ش�蹴Թ�ô���ŷ�ȵ��ѹ�����
����ͧ�ʹ件֧˧��Ǵ��������ط���ᴹ ����˹�Ͷ֧ �� ��ҹ �����ѧ⢧� 件֧��ǧ��кҧ

���Ҩ��֡�Ѵ��ժ�� (���֡��ѡ����)
�Ӵ����Թ�ҹ ���ٻ����� ���ҧ�� �.� �٧��� �.�
.�����Ӥ���ͧ���֡��ѡ��� �����Ƕ֧ ���¾�͢ٹ�Թ��ҷԵ�� ��ҹ�Դ����ͧ���ҧ�ͧ�� (��ɳ��š)�����ʢͧ ����Ҥ��˧������
����ҹ����͹�ǹӶ� ���;������չ�ǹӶ� ��������Ҫ��㹹���ͧ�ѹ���� ���� ��� ����ʪ����
(����Ѫ�����)�����ѧ��зѺ������⢷�����������ǹ����Ѫ������觵���ػ�Ҫ����ͧ

���Ҩ��֡��ê�� (���֡��ѡ����)
..............................�Ӵ����Թ�������ٻ����� ���ҧ�� �.� �٧��� �.� ˹�� �.�
�����Ӥѭ�ͧ���֡��ê���͡����Һ����ͧ����� ���������������Ҫ������ͧ����Ѫ����� ����ҳ�վ.�����
��зç���к��������ԡ�ҵ� �������觾��������⾸��ҡ�ѧ�ҷ�ջ 㹻վ.����� �֧�ç��任�д�ɰҹ����ͧ��ê��
��Ш��֡���.."�Լ��������鹺��зӺ٪�����ѵ����Ҹҵ ��о��������⾸�������͹�ʧ�������ʹѧ�鹺���������Һ�ҧ���

����.���֡�������(���֡��ѡ����)
..............................�Ӵ����Թ���������ٻ�����������ç��������ҧ��.� �٧���.� ˹�����.� ���֡�ѡ���� �������
���ҧ����ͻվ.�1904 �Ѩ�غѹ����������ش��觪ҵԾ�й��
�����Ӥѭ��� ��������·ç���Ҫ�����稾����������ѧ��Ҫ�ҡ��þԹ����⢷�� ���ͷç�繾���ػѪ����
�㹡�÷ç��Ǫ�ͧ���ͧ��������������ͧ���������¡�Ũҡ ����Ѹ������ִ��⢷�¢�鹤�ͧ�Ҫ ����Է���ѹ�ͺ����

���Ҩ��֡�Ѵ�����ǧ (���֡��ѡ����)
..............................�Ӵ����Թ�������ٻ�����������ç�������ҧ��ҹ�����.� �٧����.�
�����Ӥѭ���֡�͡��Һ���dz�Ѵ�����ǧ�������ʶҹ����͢ع������˧����Ҫ �ç��١����ǧ����繨ӹǹ�ҡ ���������ͻվ.�1904 ���繷���зѺ�ͧ���稾���ѧ��Ҫ����繷��ѷ����ҷ��ç��Ǫ�ͧ
���稾����������о��������Ҹ����ҪҸ��Ҫ

���Ҩ��֡���Һ��� (���֡��ѡ����)
..............................�Ӵ����Թ�� �ٻ�����������ç����� ���ҧ��ҹ����.� �ͧ��ҹ ���ҧ��ҹ�����.��ͧ��ҹ �٧���.�
�����Ӥѭ���֡�繹Ծ����ͧ���稾����������ѧ��Ҫ ����ػѪ�Ңͧ�����Ҹ����Ҫҷ��ç��Ǫ����
����Ҫ��ѷ�����ҧ�ç����㹾�оط���ʹ�

���Ҩ��֡�Ѵ�����ǧ (���֡��ѡ����)
.............................�Ӵ����Թ������ ���ٻ�������������ҧ��ҹ����.� �ͧ��ҹ ��ҹ�����.� �ͧ��ҹ �٧���.�
���֡��ѡ�����ش�ҡ��ҹ������д�ҹ������ҹ�Ѻ㨤�������� ��ҹ���� ��д�ҹ�����ͨѺ㨤������ҧ �繨��֡����ͧ��ǡ�����ҧ�����ѵ�ص�ҧ���Ѵ�����ǧ �� �د� ��������ҡ�������ʶ ��С�÷ç��Ǫ
�ͧ���稾����������о����������ҪҸ��Ҫ

�͡�ҡ���Ҩ��֡������������ѧ�����Ҩ��֡�Ӥѭ�ͧ��⢷�� ���������������ѵ���ʵ�� ��ҳ��� ���� ��Ż�Ѳ�����
�ʹյ�ҡ��� �� ���֡�������خ ���֡�Ѵ����׹ ���֡�Ѵ���ѡ��� ���֡�������ѡɳ��� ���֡���ʺ� ���֡�Ѵ�ҡ�
���֡�Ѵ��� ���֡�Ѵ���ᴧ ���֡��и������ ���֡�����Ը��� ���֡�Ѵ���â��˹ѧ ���֡�Ѵ��ᾧ���
�Ѻ���֡�����ա�ҡ��� ����ѡ�ҹ�Ӥѭ�ͧ���ҵ���

Ref : http://www.go-siam.net/sila2.html 28/02/2008

ศิลาจารึก หลักที่ 1 ถือเป็นหนึ่งในวรรณคดีสำคัญในสมัยสุโขทัย สันนิษฐานว่าพ่อขุนรามคำแหงมหาราชทรงพระราชนิพนธ์เอง โดยเฉพาะตอนต้นที่เป็นการเล่าพระราชประวัติของพระองค์เอง

ศิลาจารึกของพ่อขุนรามคำแหงมีลักษณะอย่างไร
ศิลาจารึกของพ่อขุนรามคำแหงมีลักษณะอย่างไร

ผู้แต่ง

ศิลาจารึกหลักที่ 1 นี้สันนิษฐานว่าพ่อขุนรามคำแหงมหาราชทรงพระราชนิพนธ์เอง โดยเฉพาะตอนต้นที่เป็นการเล่าพระราชประวัติของพระองค์เอง

มีผู้ศึกษาเกี่ยวกับศิลาจารึกของพ่อขุนรามคำแหงหลายท่าน และผู้ที่มีบทบาท สำคัญก็คือ ศาสตราจารย์ยอร์ช เซเดส์ นักโบราณคดีชาวฝรั่งเศส ซึ่งเชี่ยวชาญทางด้าน ภาษาตะวันออก ได้ศึกษาศิลาจารึกของพ่อขุนรามคำแหง และได้จัดทำคำอ่านไว้อย่างละเอียด ในปี พ.ศ. 2515 ศาสตราจารย์ฉ่ำ ทองคำวรรณ และผู้เชี่ยวชาญ ทางภาษาโบราณ อีกหลายคน ได้ศึกษาการอ่านคำจารึก และการตีความถ้อยคำในศิลาจารึกพ่อขุนรามคำแหง ปี พ.ศ. 2521 ศาสตราจารย์ ดร.ประเสริฐ ณ นคร และศาสตราจารย์หม่อมเจ้าสุภัทรดิศ ดิศกุล ได้ศึกษาคำอ่านทำให้ได้รับความรู้เพิ่มเติมขึ้นจากการสันนิษฐาน ผู้แต่งอาจมีมากกว่า 1 คน เพราะเนื้อเรื่อง ในหลักศิลาจารึกแบ่งได้เป็น 3 ตอนด้วยกัน

รายละเอียดของศิลาจารึก หลักที่ 1

วัตถุจารึก: หินทรายแป้งเนื้อละเอียด
ลักษณะวัตถุ: หลักสี่เหลี่ยมด้านเท่า ทรงกระโจม
ขนาดวัตถุ: กว้างด้านละ 35 ซม. สูง 111 ซม.
ด้าน/บรรทัด: จำนวน 4 ด้าน มี 127 บรรทัด ด้านที่ 1 มี 35 บรรทัด, ด้านที่ 2 มี 35 บรรทัด, ด้านที่ 3 มี 27 บรรทัด และด้านที่ 4 มี 27 บรรทัด
สถานที่พบ: เนินปราสาทเมืองเก่าสุโขทัย ตำบลเมืองเก่า อำเภอเมือง จังหวัดสุโขทัย
ผู้พบ: พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว รัชกาลที่ 4
ปัจจุบันอยู่ที่: พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร กรุงเทพมหานคร

ประวัติ

สันนิษฐานว่าศิลาจารึก หลักที่ 1 จารึกขึ้นประมาณ พ.ศ. 1835 เป็นปีที่พ่อขุนรามคำแหงมหาราชทรงสั่งให้สร้างพระแท่นมนังศิลาบาตรและจารึกหลักอื่น ๆ

พระบาทสมเด็จพระจอมเกล้าเจ้าอยู่หัว ขณะทรงดำรงพระอิสริยยศเป็นเจ้าฟ้ามงกุฎฯ และผนวชอยู่วัดราชาธิวาสในรัชกาลที่ 3 ทรงนำศิลาจารึกของพ่อขุนรามคำแหงมหาราช จากพระราชวังเก่ากรุงสุโขทัยมากรุงเทพฯ พร้อมกับพระแท่นมนังศิลาบาตร เมื่อ พ.ศ. 2376 ต่อมาได้มีการทำคำอ่านและแปลเป็นภาษาไทยครั้งแรก ตามคำอ่านของศาสตราจารย์ยอร์ช เซเดส์ และใน พ.ศ. 2521 คณะกรรมการพิจารณาและจัดพิมพ์เอกสารทางประวัติศาสตร์ได้ตั้งอนุกรรมการขึ้นมาคณะหนึ่ง เพื่ออ่านและตรวจสอบจารึกของพ่อขุนรามคำแหงมหาราช และได้จัดพิมพ์ขึ้นเป็นฉบับภาษาไทยที่สมบูรณ์ ศิลาจารึกของพ่อขุนรามคำแหงมหาราช มีความสูง 1 เมตร 11 เซนติเมตร ปัจจุบันประดิษฐานอยู่ที่พิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร

ทำนองแต่ง

แต่งเป็นความเรียงร้อยแก้วแต่บางตอนมีสัมผัส

ความมุ่งหมาย

เพื่อบันทึกเหตุการณ์สำคัญของกรุงสุโขทัย สภาพบ้านเมืองในขณะนั้น และสดุดีพระเกียรติของพ่อขุนรามคำแหงมหาราช

เรื่องย่อ

ศิลาจารึกของพ่อขุนรามคำแหงมหาราช มีจารึกไว้ทั้ง 4 ด้าน กล่าวคือ

ด้านที่ 1 ทรงเล่าพระราชประวัติของพระองค์

ศิลาจารึกของพ่อขุนรามคำแหงมีลักษณะอย่างไร
ศิลาจารึกของพ่อขุนรามคำแหงมีลักษณะอย่างไร

ตั้งแต่ด้านที่ ๑ บรรทัดที่ ๑ – ๑๘ เป็นพระราชประวัติพ่อขุนรามคำแหง ตั้งแต่ประสูติ จนถึงเสด็จขึ้ครองราชย์ เนื้อเรื่องกล่าวถึงพระจริยวัตรที่พระองค์ทรงปฏิบัติต่อพระราชบิดา พระราชมารดา และพระเชษฐา

“พ่อกูชื่อศรีอินทราทิตย์ แม่กูชื่อนางเสือง พี่กูชื่อบานเมือง กูพี่น้องท้องเดียวกันห้าคน ผู้ชายสาม ผู้หญิงโสง พี่เผือผู้อ้ายตายจากเผือเตรียมแต่ยังเล็ก”

“เมื่อชั่วพ่อกู กูบำเราแก่พ่อกู กูบำเรอแก่แม่กู กูได้ตัวเนื้อตัวปลากูเอามาแก่พ่อกู กูได้หมากส้มหมากหวาน อันใดกินอร่อยกินดี กูเอามาแก่พ่อกู”

ด้านที่ 2 ความต่อจากด้านที่ 1

ศิลาจารึกของพ่อขุนรามคำแหงมีลักษณะอย่างไร
ศิลาจารึกของพ่อขุนรามคำแหงมีลักษณะอย่างไร

ตั้งแต่ด้านที่ ๑ บรรทัดที่ ๑๘ จนถึงด้านที่ ๔ บรรทัดที่ ๑๑ กล่าวถึงสภาพบ้านเมือง เหตุการณ์ ขนบธรรมเนียมประเพณี ความเป็นอยู่ พระศาสนา การปกครอง ศิลปะและวัฒนธรรม รวมทั้งการประดิษฐ์อักษรไทยขึ้นใน พ.ศ. ๑๘๒๖

“เมื่อชั่วพ่อขุนรามคำแหง เมืองสุโขทัยนี้ดี ในน้ำมีปลาในนามีข้าว เจ้าเมืองบ่เอาจกอบในไพร่ลู่ทาง เพื่อจูงวัวไปค้าขี่ม้าไปขาย ใครจักใคร่ค้าช้างค้า ใครจักใคร่ค้าม้าค้า ใครจัดใคร่ค้าเงินค้าทองค้าไพร่ฟ้าหน้าใส”

“คนเมืองสุโขทัยนี้ มักทาน มักทรงศีล มักอวยทาน”

ด้านที่ 3 กล่าวถึงการสร้างพระแท่นมนังศิลาบาตรในดงตาลสำหรับพระสงฆ์แสดงธรรม

ศิลาจารึกของพ่อขุนรามคำแหงมีลักษณะอย่างไร
ศิลาจารึกของพ่อขุนรามคำแหงมีลักษณะอย่างไร

ตั้งแต่ด้านที่ ๔ บรรทัดที่ ๑๒ จนถึงบรรทัดที่ ๒๗ (บรรทัดสุดท้าย) เป็นการยอพระเกียรติพ่อขุนรามคำแหง และกล่าวถึงอาณาเขตของกรุงสุโขทัย

“ในปากประตูมีกระดิ่งอันหนึ่งแขวนไว้หั้น ไพร่ฟ้าหน้าปก กลางบ้าน กลางเมือง มีถ้อย มีความ เจ็บท้องข้องใจ มักจักกล่าวถึงเจ้าถึงขุนบ่ไร้ ไปสั่นกระดิ่งอันท่านแขวนไว้ พ่อขุนรามคำแหงเจ้าเมืองได้ยินเรียกเมื่อถามสวนความแก่มันด้วยซื่อ ไพร่ในเมืองสุโขทัยจึงชม”

ด้านที่ 4 กล่าวถึงการก่อตั้งพระเจดีย์บรรจุพระบรมสารีริกธาตุ การประดิษฐ์อักษรไทย และอาณาเขตอาณาจักรสุโขทัย

ศิลาจารึกของพ่อขุนรามคำแหงมีลักษณะอย่างไร
ศิลาจารึกของพ่อขุนรามคำแหงมีลักษณะอย่างไร

ตั้งแต่ด้านที่ ๔ บรรทัดที่ ๑๒ จนถึงบรรทัดที่ ๒๗ (บรรทัดสุดท้าย) เป็นการยอพระเกียรติพ่อขุนรามคำแหง และกล่าวถึงอาณาเขตของกรุงสุโขทัย

คุณค่าของวรรณคดี

ศิลาจารึกของพ่อขุนรามคำแหงมหาราชมีคุณค่าทางวรรณกรรมมาก โดยเฉพาะด้านภาษาศาสตร์ เพราะเป็นต้นกำเนิดของภาษาไทยในปัจจุบัน ทั้งในแง่ของตัวอักษร วิธีการเขียน การใช้คำ และหลักภาษา นอกจากนี้ยังมีคุณค่าด้านประวัติศาสตร์ ขนบธรรมเนียมประเพณี ศาสนา ความเชื่อ กฎหมาย การปกครอง ตลอดจนสภาพการณ์บ้านเมืองในอดีต และที่สำคัญ ศิลาจารึก หลักที่ 1 ยังมีอิทธิพลต่อการแต่งวรรณคดีสมัยต่อ ๆ มาหลายเรื่อง เช่น ลิลิตตำนานพระแท่นมนังศิลาบาตร ของพระเจ้าบรมวงศ์เธอ กรมพระนราธิปประพันธ์พงศ์

๑. ด้านภาษา

จารึกของพ่อขุนรามคำแหงเป็นหลักฐานที่สำคัญที่สุด ที่แสดงให้เห็นถึงกำเนิดของวรรณคดีและอักษรไทย เช่น กล่าวถึงหลักฐานการประดิษฐ์อักษรไทย ด้านสำนวนการใช้ถ้อยคำในการเรียบเรียงจะเห็นว่า – ถ้อยคำส่วนมากเป้นคำพยางค์เดียวและเป็นคำไทยแท้ เช่น อ้าง โสง นาง เป็นต้น – มีคำที่มาจากภาษาบาลีสันสกฤตปนอยู่บ้าง เช่น ศรีอินทราทิตย์ ตรีบูร อรัญญิก ศรัทธา พรรษา เป็นต้น – ใช้ประโยคสั้น ๆ ให้ความหมายกระชับ เช่น แม่กูชื่อนางเสือง พี่กูชื่อบานเมือง – ข้อความบางตอนใช้คำซ้ำ เช่น “ป่าพร้าวก็หลายในเมืองนี้ ป่าลางก็หลายในเมืองนี้ – นิยมคำคล้องจองในภาษาพูด ทำให้เกิดความไพเราะ เช่น “ในน้ำมีปลา ในนามีข้าว เจ้าเมืองบเอาจกอบในไพร่ลู่ทาง เพื่อนจูงวัวไปค้า ขี่ม้าไปขาย” – ใช้ภาษาที่เป็นถ้อยคำพื้น ๆ เป็นภาษาพูดมากกว่าภาษาเขียน

๒. ด้านประวัติศาสตร์

ให้ความรู้เกี่ยวกับพระราชประวัติพ่อขุนรามคำแหง จารึกไว้ทำนองเฉลิมพระเกียรติ ตลอดจนความรู้ด้านประวัติศาสตร์ โบราณคดี และสภาพสังคมของกรุงสุโขทัย ทำให้ผู้อ่านรู้ถึงความเจริญรุ่งเรืองของกรุงสุโขทัย พระปรีชาสามารถของพ่อขุนรามคำแหง และสภาพชีวิตความเป็นอยู่ของชาวสุโขทัย

๓. ด้านสังคม

ให้ความรู้ด้านกฎหมายและการปกครองสมัยกรุงสุโขทัย ว่ามีการปกครองแบบพ่อปกครองลูก พระมหากษัตริย์ดูแลทุกข์สุขของราษฎรอย่างใกล้ชิด

๔. ด้านวัฒนธรรม ประเพณี

ให้ความรู้เกี่ยวกับวัฒนธรรม ประเพณีอันดีงามของชาวสุโขทัยที่ปฏิสืบมาจนถึงปัจจุบัน เช่น การเคารพบูชาและเลี้ยงดูบิดามารดา นอกจากนั้นยังได้กล่าวถึงประเพณีทางศาสนา เช่น การทอดกฐินเมื่อออกพรรษา ประเพณีการเล่นรื่นเริงมีการจุดเทียนเล่นไฟ พ่อขุนรามคำแหงโปรดให้ราษฎรทำบุญและฟังเทศน์ในวันพระ เช่น “คนเมืองสุโขทัยนี้มักทาน มักทรงศีล มักอวยทาน…….ฝูงท่วยมีศรัทธา ในพระพุทธศาสนา ทรงศีล เมื่อพรรษาทุกคน”