ปัจจุบัน ระบบเกษตรผสมผสาน กำลังอยู่ในความสนใจของเกษตรกร เพราะถือเป็นก้าวแรกที่นำไปสู่การทำเกษตรแบบยั่งยืน สามารถเพิ่มกิจกรรมการผลิตและมูลค่าผลผลิตได้จากพื้นที่การผลิตเดิม อีกทั้งยังเป็นการเพิ่มรายได้ให้แก่ครัวเรือนเกษตรกรรมอย่างยั่งยืนอีกด้วย แต่ทั้งนี้หลายท่านอาจจะยังไม่ทราบถึงความแตกต่างระหว่าง "ระบบเกษตรผสมผสาน" กับ "ระบบไร่นาสวนผสม" ที่เราคุ้นเคย
อย่างไรก็ตาม ระบบไร่นาสวนผสมสามารถพัฒนาไปสู่การดำเนินการในลักษณะของระบบเกษตรผสมผสานได้ไม่ยาก โดยการเพิ่มความรู้ความสามารถของเกษตรกรผู้ดำเนินการ และสามารถต่อยอดไปสู่การทำเกษตรแบบยั่งยืนได้ในที่สุด
o ระบบไร่นาสวนผสม (Mixed/Diversified/Polyculture Farming System) เป็นระบบการเกษตรที่มีกิจกรรมการผลิตหลาย ๆ อย่างเพื่อตอบสนองการบริโภค หรือเพื่อลดความเสี่ยงจากราคา ผลิตผลที่มีความผันผวนเท่านั้น โดยมิได้คำนึงว่ากิจกรรมการผลิตเหล่านั้นจะต้องมีผสมผสานเกื้อกูลกันเพื่อลดต้นทุนการผลิต และคำนึงถึงสภาพแวดล้อม เช่นเดียวกับกับการเกษตรผสมผสาน การทำไร่นาสวนผสมอาจมีกิจกรรมการผลิตที่เกื้อกูลกันบ้าง แต่มิใช่เกิดจาก “ความรู้ ความเข้าใจ” o ระบบเกษตรผสมผสาน (Integrated Farming System) เป็นระบบการเกษตรที่ทำการเพาะปลูกพืชหรือเลี้ยงสัตว์ต่าง ๆ ชนิดอยู่ในพื้นที่เดียวกัน ภายใต้การเกื้อกูลประโยชน์ต่อกันอย่างมีประสิทธิภาพสูงสุด โดยอาศัยหลักการอยู่รวมกันระหว่างพืช สัตว์ และสิ่งแวดล้อม ในรูปความสัมพันธ์ระหว่างพืชกับพืช พืชกับสัตว์ หรือสัตว์กับสัตว์ ก็ได้
o ความสำเร็จในการทำการเกษตรแบบผสมผสานอย่างยั่งยืน ประกอบไปด้วย 3 องค์ประกอบ ได้แก่
นโยบายทางการเกษตรและเกษตรยั่งยืนของประเทศไทย ณ ปัจจุบัน ยุทธศาสตร์เกษตรและสหกรณ์ ระยะ 20 ปี (พ.ศ. 2560 - 2579) ยุทธศาสตร์ที่ 4 บริหารจัดการทรัพยากรการเกษตรและสิ่งแวดล้อมอย่างสมดุลและยั่งยืน 1) บริหารจัดการทรัพยากรการเกษตรอย่างยั่งยืนที่สอดคล้องกับ SDGs (Sustainable Development Goals)
เมื่อกล่าวถึง “เกษตรยั่งยืน” มีผู้ให้ความหมายไว้จำนวนมาก จึงขอนำเฉพาะองค์ประกอบและนัย จาก องค์การอาหารและเกษตรแห่งสหประชาชาติ ซึ่งกล่าวไว้อย่างน่าสนใจ ว่า การเกษตรยั่งยืน คือ หลักการว่าด้วยการจัดการทรัพยากรเพื่อการผลิตทางการเกษตร อันประสบความสำเร็จ เพื่อสนองความจำเป็นของมนุษย์ที่เปลี่ยนแปลง โดยสามารถรักษา หรือบำรุงคุณภาพของสิ่งแวดล้อมและอนุรักษ์ทรัพยากรธรรมชาติ (FAO, 1989) องค์ประกอบที่จำเป็นของการเป็นเกษตรยั่งยืนแท้จริง ต้องประกอบด้วย องค์ประกอบ 5 ประการ (FAO, 2008) ได้แก่
นอกจากนี้ ในทางปฏิบัติเกษตรยั่งยืนต้องใช้ปัจจัยการผลิตจากภายนอกให้น้อยที่สุด และให้ใช้ทรัพยากรธรรมชาติที่มีอยู่ในท้องถิ่น หากจำเป็นต้องซื้อปัจจัยการผลิตก็ต้องใช้อย่างมีประสิทธิภาพ (Lee, 2005) *สามารถหาความหมายและคำจำกัดความของการเกษตรยั่งยืน เพิ่มเติม ได้ที่ เกษตรยั่งยืน: ความหมาย รูปแบบ และการพัฒนา (หน้า 6-9) |