เหตุใดกรุงสุโขทัยจึงมีความเจริญรุ่งเรืองมาเกือบ 200 ปี

       อาณาจักร สุโขทัยมีการพัฒนาความเจริญรุ่งเรืองของบ้านเมืองมาโดยตลอด โดยเฉพาะสมัยกรุงสุโขทัยตอนต้น ในสมัยพ่อขุนรามคำแหงมหาราช ทรงวาง รากฐานการปกครองแบบปิตุราชา (พ่อปกครองลูก) และในสมัยกรุงสุโขทัย ตอนปลาย ได้นำหลักธรรมมาใช้ในการปกครอง เป็นการปกครองแบบธรรมราชา ทำให้อาณาจักรสุโขทัยมีกำลังทหารเข้มแข็ง จนกระทั่งสิ้นสมัยพ่อขุนรามคำ แหงมหาราช อาณาจักรสุโขทัยเริ่มเสื่อมอำนาจและสูญเสียอำนาจโดยถูกผนวก เข้า เป็นส่วนหนึ่งของอาณาจักรอยุธยาในที่สุด เนื่องมาจากสาเหตุดังนี้

๑. การแตกแยกทางการเมืองภายในราชธานี เป็นปัญหาสืบเนื่องมาจากการ แย่งชิงอำนาจ ระหว่างเจ้านายในราชวงศ์ของอาณาจักรสุโขทัย จนถึงมีการ รบพุ่งกันเองทำให้เกิดความอ่อนแอทางการเมืองภายในราชธานี เป็นเหตุให้ อาณาจักรอยุธยาเข้าแทรกแซงอำนาจได้

๒. สุโขทัยมีการปกครองแบบกระจายอำนาจที่หละหลวม พระมหากษัตริย์ของ อาณาจักรสุโขทัย ได้ให้อำนาจกับเจ้าเมืองต่างๆ ในการบริหารและควบคุม กำลังคนภายในเมืองของตนอย่างเต็มที่ เป็นเหตุให้หัวเมืองเหล่านั้นแยกตัว เป็นอิสระได้โดยง่าย

๓. สุโขทัยมีข้อเสียเปรียบทางเศรษฐกิจ เนื่องจากสุโขทัยมีสภาพที่ตั้งลึกเข้า ไปในแผ่นดินซึ่งอยู่ห่างจากทะเลมาก ทำให้ไม่มีเมืองท่าเป็นของตนเอง เมื่อมี ีการแลกเปลี่ยนซื้อขายสินค้ากับต่างชาติ ต้องอาศัยผ่านเมืองเมาะตะมะ หรือ ผ่านเมืองต่างๆ ตามแม่น้ำเจ้าพระยา ไปสู่ทะเลอ่าวไทย

๔. อาณาจักรอยุธยาก่อตั้งขึ้นบริเวณลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยา อาณาจักรอยุธยาที่ ก่อตั้งขึ้นบริเวณลุ่มแม่น้ำเจ้าพระยาตอนล่าง มีกำลังทหารและเศรษฐกิจที่ เข้มแข็งกว่าสุโขทัย ต่อมาอาณาจักรอยุธยาได้ยกทัพมาตีอาณาจักรสุโขทัย จน ได้เป็นประเทศราช และต่อมาอาณาจักรสุโขทัยถูกผนวกเข้าเป็นส่วนหนึ่งของ อาณาจักรอยุธยาในปี พ.ศ. ๑๙๘๑

ที่มา  http://www.sema.go.th/files/Content/Social/k4/0042/Introduce%20Kingdom%20of%20thai/webpage/webpage/16.html

นับเป็นเวลากว่า 700 ปีมาแล้วดินแดนที่มีชื่อว่า สุโขทัย ซึ่งมีความหมายว่า "รุ่งอรุณแห่งความสุข" แห่งนี้ เป็นแหล่งก่อกำเนิดความเป็นอาณาจักรของคนชาติไทยขึ้นเป็นครั้งแรก โดยเฉพาะอย่างยิ่งในสมัยของพ่อขุนรามคำแหงมหาราชที่สร้างบ้านแปงเมืองจนอาณาจักรสุโขทัยมีอาณาเขตกว้างขวางที่สุดยุคหนึ่ง ทั้งยังเป็นผู้ที่ก่อให้เกิด "ลายสือไทย" ซึ่งกลายมาเป็นตัวหนังสือที่ใช้กันอยู่ในปัจจุบัน

คำขวัญประจำจังหวัด
มรดกโลกล้ำเลิศ  กำเนิดลายสือไทย  เล่นไฟลอยกระทง  ดำรงพุทธศาสนา  งามตาผ้าตีนจก  สังคโลก  ทองโบราณ  สักการแม่ย่าพ่อขุน  รุ่งอรุณแห่งความสุข

มรดกโลกล้ำเลิศ

อาณาจักรสุโขทัยนับเป็นอาณาจักรแรกของชาวสยาม มีอายุยาวนานเกือบ ๒๐๐ ปี เป็นศูนย์กลางพุทธศาสนาและศิลปวิทยาการ

พ่อขุนศรีอินทราทิตย์สถาปนาอาณาจักรสุโขทัยขึ้นในปี พ.ศ. 1800  กระทั่งถึงสมัยพระมหาธรรมราชาที่ 4 (บรมปาล) กษัตริย์องค์ที่ 9 สุโขทัยก็เสื่อมอำนาจลงในปี 1981  เป็นช่วงเวลาเกือบ 200 ปีที่อาณาจักรสุโขทัยสั่งสมความยิ่งใหญ่ทางศิลปวัฒนธรรม ดังเช่นการประดิษฐ์อักษรไทยครั้งแรกในสมัยพ่อขุนรามคำแหง การสร้างพระพุทธรูปที่งดงามไม่มียุคสมัยใดเทียบได้ รวมถึงสถาปัตยกรรมที่มีรูปแบบอันเป็นเอกลักษณ์อย่างเจดีย์ทรงพุ่มข้าวบิณฑ์  ศิลปะสมัยสุโขทัยมีลักษณะเฉพาะอันโดดเด่นจนเรียกขานกันว่า "สกุลช่างสุโขทัย"

ด้วยความสำคัญดังกล่าว ปี 2534 อุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัยจึงได้รับการประกาศจากองค์การยูเนสโกให้เป็นมรดกโลกทางวัฒนธรรม ร่วมกับเมืองศรีสัชนาลัยและกำแพงเพชร

กำเนิดลายสือไทย

พ่อขุนรามคำแหง กษัตริย์องค์ที่ 3 แห่งกรุงสุโขทัย โปรดให้ประดิษฐ์ลายสือไทยขึ้นใช้เป็นครั้งแรก

ในอดีต คนในภูมิภาคเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ใช้ตัวอักษรขอมและมอญโบราณ กระทั่งในปี 1826 พ่อขุนรามคำแหงทรงคิดประดิษฐ์ลายสือไทยขึ้นใช้เพื่อให้เข้ากับสำเนียงพูดของชาวอาณาจักรสุโขทัย โดยดัดแปลงจากอักษรขอมโบราณ  ลายสือไทยที่ประดิษฐ์ขึ้นนี้ปรากฏอยู่บนศิลาจารึกหลักที่ 1 (ปัจจุบันอยู่ในพิพิธภัณฑสถานแห่งชาติ พระนคร) มีลักษณะเด่นคือ สระและพยัญชนะเขียนอยู่ในบรรทัดเดียวกัน มีวรรณยุกต์ 2 รูปคือเอก (  ่ ) และโท ( + )  ลายสือไทยถือเป็นต้นแบบอักษรไทยซึ่งมีการพัฒนากันต่อมาในสมัยพระมหาธรรมราชาที่ 1 (ลิไทย) และสมัยสมเด็จพระนารายณ์มหาราช จนเป็นภาษาไทยที่ใช้กันในปัจจุบัน

เล่นไฟลอยกระทง

งานประเพณีเล่นไฟลอยกระทงของ จ. สุโขทัย มีชื่อเสียงเป็นที่รู้จักของทั้งคนไทยและชาวต่างชาติ

งานประเพณีเล่นไฟลอยกระทง จ. สุโขทัย เกิดจากการตีความของนักประวัติศาสตร์จากหลักฐานในศิลาจารึก จนได้ความว่าในสมัยพระยาเลอไทย (ครองราชย์ พ.ศ. 1841 ถึงปีใดไม่ปรากฏ) ชาวอาณาจักรสุโขทัยนิยมเผาเทียนเล่นไฟในช่วงหลังออกพรรษา และมีประเพณีลอยพระประทีปด้วย  ท้าวศรีจุฬาลักษณ์เป็นผู้ประดิษฐ์กระทงขึ้นและตามประทีปบนกระทงนั้นแล้วลอยไปเพื่อบูชารอยพระพุทธบาท

ปัจจุบันการเผาเทียนเล่นไฟและลอยพระประทีปได้กลายเป็นประเพณีเล่นไฟลอยกระทงในคืนวันเพ็ญเดือน 12 (ราวเดือน พ.ย.) โดยจัดขึ้นในอุทยานประวัติศาสตร์สุโขทัย  มีการจุดไฟส่องสว่าง ลอยโคม จุดพลุ เล่นดอกไม้ไฟ ตลอดจนการแสดงแสงสีเสียงจำลองเหตุการณ์ประวัติศาสตร์สมัยสุโขทัย

ดำรงพุทธศาสนา

สุโขทัยเป็นแหล่งกำเนิดงานพุทธศิลป์สกุลช่างสุโขทัยอันงดงาม พระมหากษัตริย์ทุกพระองค์  ทรงยึดมั่นศรัทธาในพระพุทธศาสนา ทั้งทรงพระราชนิพนธ์วรรณคดีสำคัญอันเกี่ยวเนื่องกับพุทธศาสนาด้วย

ผู้คนในอาณาจักรสุโขทัยมีความเป็นอยู่ดี ดำรงตนอยู่ในแนวทางแห่งพุทธศาสนา ดังปรากฏวัดพระศรีรัตนมหาธาตุในเมืองเชลียง และในเมืองเก่าสุโขทัยก็มีวัดมหาธาตุอันเป็นสัญลักษณ์แห่งพระพุทธศาสนาในพระนคร  นอกจากนี้ยังมีงานพุทธศิลป์ต่างๆ เช่นพระพุทธรูปสมัยสุโขทัยอันงดงาม เป็นต้น

ในสมัยพระมหาธรรมราชาที่ 1 (ลิไทย) กษัตริย์องค์ที่ 6 แห่งกรุงสุโขทัย (ครองราชย์ พ.ศ. 1890 - 1911) เป็นยุคที่พุทธศาสนารุ่งเรือง พระองค์ทรงพระราชนิพนธ์ ไตรภูมิพระร่วง วรรณคดีอันเกี่ยวกับการทำความดีความชั่ว  นอกจากนี้ยังมีสุภาษิตพระร่วง ที่สันนิษฐานว่าน่าจะแต่งขึ้นในสมัยสุโขทัย เป็นคติคำสอนทางพุทธศาสนาสืบเนื่องมาจนปัจจุบัน

งามตาผ้าตีนจก

ผ้าตีนจกเป็นผ้าทอของชาวไทยพวนบ้านหาดเสี้ยว ต. หาดเสี้ยว อ. ศรีสัชนาลัย มีลวดลายวิจิตรงดงาม

ชาวไทยพวนบ้านหาดเสี้ยวอพยพจากเมืองพวน แคว้นเชียงขวาง ประเทศลาว ตั้งแต่สมัยรัชกาลที่ 3  เป็นกลุ่มคนที่มีฝีมือในการทอผ้าตีนจก

ผ้าซิ่นตีนจกแบ่งเป็น 2 ส่วน  ส่วนที่เป็นผ้าซิ่นที่ชาวไทยพวนเรียกว่าหัวและตัวผ้า นิยมทอเป็นผ้าพื้นสีเขียว เหลือง แดง หรือสลับสีกันเป็นลายขวาง  ส่วนตีนผ้านั้นมีลวดลายงดงาม เกิดจากการสอดเส้นฝ้ายสีสันต่างๆ ด้วยขนเม่น เรียกว่าการจก เป็นที่มาของชื่อผ้าตีนจก  หญิงไทยพวนนิยมนุ่งผ้าซิ่นตีนจกในงานบุญประเพณีสำคัญ

สังคโลก

เครื่องสังคโลกสมัยสุโขทัยมีชื่อเสียงเป็นที่รู้จักของชาวต่างชาติ เป็นสินค้าส่งออกไปยังอินเดีย เกาะสุมาตรา และญี่ปุ่น

ชาวสุโขทัยเรียนรู้การผลิตเครื่องสังคโลกจากชาวจีน  ราวพุทธศตวรรษที่ 20 - 21 การผลิตเครื่องสังคโลกของสุโขทัยเติบโตเป็นลำดับ ดังปรากฏซากเตาทุเรียงที่ใช้เผาเครื่องสังคโลกจำนวนหลายเตาในพื้นที่บ้านป่ายางและบ้านเกาะน้อย ต. หนองอ้อ อ. ศรีสัชนาลัย และในตัวเมืองเก่าสุโขทัย ต. เมืองเก่า อ. เมือง

ชื่อเตา "ทุเรียง" สันนิษฐานว่ามาจากชื่อ "พูเหลียง" ซึ่งเป็นอำเภอหนึ่งในมณฑลเจียงซี ประเทศจีน เป็นแหล่งเตาเผาที่สำคัญที่สุดสมัยราชวงศ์ฮั่น (พ.ศ. 337 - 552)  ถ้วยชามสังคโลกที่ผลิตจากเตาเผาในสุโขทัยมีคุณภาพดี เป็นที่ต้องการของประเทศในแถบเอเชีย  ช่วงที่จีนประสบปัญหาสงครามกลางเมืองราว พ.ศ. 1900 - 1960 เครื่องสังคโลกของสุโขทัยก็ยิ่งเป็นที่ต้องการมากขึ้น

ปัจจุบันเครื่องสังคโลกสุโขทัยมีหลายรูปแบบ นอกจากถ้วย จาน และไหแล้ว ยังมีเครื่องตกแต่งอาคาร อย่างช่อฟ้า หัวนาค บราลี และตุ๊กตารูปคน รูปสัตว์ ลักษณะเด่นของเครื่องสังคโลกสุโขทัยคือ มีน้ำหนักมาก เนื้อหนา และมักมีสีเขียวไข่กา

ทองโบราณ

ทองโบราณของสุโขทัยเลียนแบบลวดลายจากเครื่องทองโบราณที่พบตามแหล่งโบราณคดีและลายปูนปั้นตามโบราณสถาน เป็นงานอันวิจิตรบรรจง

นายเชื้อ วงศ์ใหญ่ ช่างทองบ้านท่าชัย ต. ท่าชัย อ. ศรีสัชนาลัย เป็นผู้ริเริ่มทำทองโบราณสุโขทัย โดยเลียนแบบลวดลายจากเครื่องทองโบราณที่ขุดค้นพบในเขต อ. ศรีสัชนาลัย  ต่อมาได้พัฒนานำลายปูนปั้นตามโบราณสถาน อย่างลายเครือเถาที่ผนังวิหารวัดนางพญาในอุทยานประวัติศาสตร์ศรีสัชนาลัย มาเป็นลวดลายทองโบราณจนเป็นเอกลักษณ์ของสุโขทัย

ช่างทำทองโบราณต้องมีความชำนาญในการรีดเส้นทองให้เล็กบางเพื่อนำมาถักเป็นลายสี่เสา หกเสา หรือแปดเสา นอกจากนี้ยังมีลายฉลุและลงยาด้วย

สักการแม่ย่าพ่อขุน

ชาวสุโขทัยเคารพนับถือพ่อขุนรามคำแหง กษัตริย์ผู้ทรงอัจฉริยภาพแห่งกรุงสุโขทัย และแม่ย่าซึ่งเป็นพระมารดาของพระองค์

เทวรูปแม่ย่าประดิษฐานในศาลบริเวณศาลากลางจังหวัดสุโขทัย  องค์เทวรูปสลักจากหินชนวนสูงราว 1 ม. ประดับเครื่องทรงแบบนางพญา  ชาวบ้านอัญเชิญมาจากยอดเขาพระแม่ย่าบนเทือกเขาหลวง  ชาวสุโขทัยเชื่อว่าพ่อขุนรามคำแหงสร้างเทวรูปนี้ขึ้นเพื่ออุทิศแด่นางเสือง พระมารดาของพระองค์ จึงพากันเรียกเทวรูปนี้ว่าแม่ย่า

ชาวสุโขทัยยังเคารพศรัทธาพ่อขุนรามคำแหงอีกด้วย เนื่องมาจากพระปรีชาสามารถของพระองค์ ทั้งในแง่การเมืองการปกครอง อาณาจักรสุโขทัยในสมัยของพระองค์มีอาณาเขตกว้างขวางมั่นคง  นอกจากนี้ยังทรงปกครองแบบพ่อปกครองลูก ทั้งเปิดเสรีทางการค้า ทำนุบำรุงพระพุทธศาสนา และประดิษฐ์ตัวอักษรไทยขึ้นใช้เอง

รุ่งอรุณแห่งความสุข

เมื่ออาณาจักรพุกามและขอมที่เป็นใหญ่ในภูมิภาคนี้อ่อนแอลง อาณาจักรสุโขทัยก็รุ่งเรืองขึ้น สมดังชื่อสุโขทัย อันหมายถึงรุ่งอรุณแห่งความสุข

อาณาจักรสุโขทัยเป็นอาณาจักรหนึ่งในเอเชียตะวันออกเฉียงใต้ที่ผู้นำท้องถิ่นลุกขึ้นปลดแอกอาณาจักรของตนจากอำนาจของอาณาจักรขอมในกัมพูชา และถูกหยิบยกให้เป็นอาณาจักรแรกของชาวสยาม ตามการรับรู้ของชนชั้นนำในสมัย ร. 4 - ร. 5 จนกลายเป็นประวัติศาสตร์ชาตินิยมที่ยังคงเรียนอยู่ในปัจจุบัน

เพราะเหตุใดกรุงสุโขทัยจึงมีความเจริญรุ่งเรืองมาเกือบ 200 ปี

อาณาจักรสุโขทัยมีความเจริญรุ่งเรืองมากที่สุดในสมัยใด

อาณาจักรสุโขทัยถือกําเนิดขึ้นมาได้อย่างไร

มรดกทางด้านภูมิปัญญาสมัยสุโขทัยที่มีความสำคัญยิ่งต่อความเจริญก้าวหน้าของสังคมไทยจนมาถึงปัจจุบันคือผลงานอะไร