นาฏดุริยางค์และการละเล่น แม้ว่าศิลปกรรมเหล่านี้จะได้รับความกระทบกระเทือนจากภัยสงคราม โดยถูกพม่ากวาดต้อนไปบ้าง แต่ก็ยังไม่สูญหายไปเสียทีเดียว ยังคงหลงเหลืออยู่ตามหัวเมืองสำคัญ เช่น เมืองนครศรีธรรมราช และหลบซ่อนตัวตามเมืองอื่นบ้าง นอกจากในพระราชสำนักแล้ว สมเด็จพระเจ้าตากสินกรุงธนบุรี ได้พระราชทานโอกาสให้บุคคลทั่วไปมีครูฝึกสอนละครนาฏศิลป์ และจัดแสดงได้โดยไม่จำกัด ทั้งนี้เพื่อบำรุงขวัญประชาชนซึ่งเพิ่งรวบรวมตัวกันเป็นปึกแผ่นใหม่ ๆ นาฏศิลป์และการละเล่นสมัยกรุงธนบุรีที่ปรากฏหลักฐานในจดหมายเหตุ สมโภชพระแก้วมรกต พ.ศ. 2323 คือ โขน หนัง หุ่น ละคร รำ (รำหญิง,รามัญรำ,ชวารำ,ญวนรำถือโคมดอกบัว) มโหรี ปี่พาทย์ ระเม็งโมงครุ่ม ญวนหกและคนต่อเท้า โจนหกร้านหอก หกไม้ลำเดียว หกไม้สูง 3 ต่อ ไต่ลวดลังกาไม้ลวดต่ำ คุลาเล็ก มังกรตรีวิสัย(แทงวิสัย) โตกระบือหรือโตกระบือจีนเงาะ มวย คู่ปล้ำ เสลหรือดาบดั้ง คู่ง้าว คู่ทวน คู่หอก คู่กฤช ชนช้าง แข่งม้า ทวนหลังม้า กระบี่หลังม้าและม้าคลุมม้าคลี และยังโปรดให้เจ้านครศรีธรรมราชจัดละครมาร่วมงานเป็นการประกวดประชันกับของหลวงด้วย Show ปรากฏบทละครเรื่องรามเกียรติ์ ที่สมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี ทรงพระราชนิพนธ์ขึ้นเพื่อใช้เป็นบทละครของหลวง โดยทรงพระราชนิพนธ์ขึ้นในปีพุทธศักราช 2313 โดยเขียนลงในสมุดไทยและมีการชุบเส้นทอง ในปีพุทธศักราช 2323 ภายหลังจากสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี เสด็จกลับจากการไปรวบรวมชุมนุมนครศรีธรรมราช มาอยู่ในพระราชอาณาจักรในปีพุทธศักราช 2312 ทรงโปรดให้มีการฟื้นฟู มโหรสพและการละครขึ้น บทละครพระราชนิพนธ์เรื่องนี้มีทั้งหมด 5 เล่มสมุดไทย คือ สมุดไทยเล่ม 1 หรือเล่มต้น (ซึ่งพบใหม่) อยู่ที่หอสมุดกรุงเบอร์ลิน สมุดไทยเล่มที่ 2-5 อยู่ที่หอสมุดแห่งชาติท่าวาสุกรี กรุงเทพ ฯ มีการเขียนเรื่องต่อเนื่อง การแบ่งตอนอาจไม่ตรงตามเล่ม เมื่อเรียงเนื้อหาแล้วได้ ดังนี้
บทละครเรื่องรามเกียรติ์ มีการสะท้อนวิถีชีวิตในสมัยนั้น ดังเห็นได้จากฉากที่มีทศกัณฐ์เลี้ยงกองทัพยักษ์ ปรากฏชื่อรายการอาหาร กุ้งพล่า แพนง หมูอั่ว หมูหัน ฯลฯ อีกทั้งปรากฏการแทรกเรื่องของการวิปัสนา กรรมฐาน คุณธรรม สอดแทรกเรื่องตำราพิชัยสงคราม ตลอดบทละคร มีการใส่เพลงหน้าพาทย์ ใช้สำนวนที่กระชับชัดเจน สื่อให้เห็นพระอัจฉริยะภาพในการแต่งพระราชนิพนธ์ของพระองค์ แม้ว่าสมเด็จพระเจ้ากรุงธนบุรี จะทรงกรำศึกสงครามทั้งภายในและภายนอกพระราชอาณาจักรพระองค์ยังทรงเพียรแต่งบทละครไปด้วยในช่วงเวลาเดียวกัน หรืออาจกล่าวได้ว่าพระองค์ทรงเป็นทั้งนักรบและศิลปิน บทละครเรื่องรามเกียรติ์ทั้ง 5 ตอนถือเป็นวรรณคดีล้ำค่าในสมัยกรุงธนบุรี อีกยังถือเป็นรากฐานให้กัับรามเกียรติ์ในสมัยรัตนโกสินทร์สืบมา อ้างอิง เรไร ไพรวรรณ์. (2559). บทละครเรื่องรามเกียรติ์ ตอน ศึกท้าวสัทธาสูรและวิรุญจำบัง. กรุงเทพฯ : มูลนิธิ สมเด็จพระเจ้าตากสินมหาราช. วิถีชีวิตของคนไทยสมัยต่าง ๆ 1. วิถีชีวิตของคนไทยสมัยสุโขทัย 2. วิถีชีวิตของคนไทยสมัยอยุธยา ธนบุรี และรัตนโกสินทร์ตอนต้น 3. วิถีชีวิตของคนไทยสมัยรัตนโกสินทร์ยุคปรับปรุงประเทศถึงการเปลี่ยนแปลงการปกครอง พ.ศ. 2475 4. วิถีชีวิตของคนไทยตั้งแต่ พ.ศ. 2475 ถึงปัจจุบัน https://sites.google.com/site/nichanunmoonlak/withi-chiwit-thiy สภาพสังคมในสมัยธนบุรีตอนต้นมีลักษณะอย่างไร1. พระมหากษัตริย์ มีศักดินา 100000 ไร่ 2. พระบรมวงศานุวงศ์มีศักดินา 10000 ไร่ 3. ขุนนาง มีศักดินา 1000 ไร่ 4. ไพร่เป็นชนชั้นที่มีมากที่สุดในสังคม มีศักดินา 25ไร่ 5. ทาส มีศักดินา 5 ไร่ สภาพสังคมสมัยกรุงธนบุรี มีลักษณะคล้ายคลึงกับสมัยอยุธยา คือ มีการแบ่งชนชั้นศักดินาออกเป็น - ผู้คนในกรุงธนบุรีถูกควบคุมโดยการสักเลก
สังคมสมัยธนบุรีมีลักษณะอย่างไรสังคมสมัยธนบุรีคล้ายกับสังคมอยุธยา คือ โครงสร้างทางสังคมประกอบด้วยกลุ่มคน คือ กลุ่มชนชั้นผู้ปกครอง ได้แก่ พระมหากษัตริย์ พระราชวงศ์ และขุนนาง กลุ่มชนชั้นที่ถูกปกครอง ได้แก่ ไพร่ ทาส กลุ่มชนชั้นพิเศษ ได้แก่ นักบวช เช่น พระสงฆ์ และพราหมณ์
การ ดํา รง ชีวิต สมัย ธนบุรี เป็น อย่างไรชีวิตความเป็นอยู่ของประชาชนในสมัยธนบุรี กล่าวได้ว่า มีการควบคุมกันอย่างเข้มงวด เพราะบ้านเมืองตกอยู่ในภาวะสงคราม ต้องสู้รบกับพม่าข้าศึกอยู่ตลอดเวลา การเกณฑ์พลเรือนเข้ารับราชการไพร่โดย การสักเลก อันเป็นธรรมเนียมมาแต่โบราณนั้น ได้มีการกวดขันเป็นพิเศษในสมัยนี้ โดยเฉพาะการลงทะเบียนชายฉกรรจ์เป็น ไพร่หลวง ทั้งนี้เพื่อป้องกัน ...
วัฒนธรรมสมัยธนบุรีมีอะไรบ้าง บทละครเรื่องรามเกียรติ์ พระราชนิพนธ์ในสมเด็จพระเจ้าตากสินกรุงธนบุรี. ลิลิตเพชรมงกุฎ ประพันธ์โดยหลวงสรวิชิต (หน). อิเหนาคำฉันท์ ประพันธ์โดยหลวงสรวิชิต (หน). กฤษณาสอนน้องคำฉันท์ ประพันธ์โดยพระยาราชสุภาวดี และพระภิกษุอินท์. โคลงยอพระเกียรติพระเจ้ากรุงธนบุรี ประพันธ์โดย นายสวนมหาดเล็ก. |