วิดีโอ YouTubeทวีปแอฟริกา ตั้งอยู่ระหว่างละติจูดที่ 37 ํ เหนือ ถึง 35 ํ ใต้ โดยประมาณ คือ ตั้งอยู่ทางตอนใต้ของทวีปยุโรป และทางทิศตะวันตกเฉียงใต้ของทวีปเอเชีย มีเส้นละติจูดที่ 0 ํ หรือเส้น ศูนย์สูตร ลากผ่านกลางทวีป ขนาด ที่ตั้งและอาณาเขตติดต่อ ทวีปแอฟริกาเป็นทวีปที่มีขนาดใหญ่เป็นที่ 2 ของโลก รองจากทวีปเอเชีย มีชื่อเรียกอีกชื่อหนึ่งว่า ” ทวีปมืด “หรือ ” กาฬทวีป ” ทั้งนี้เพราะความล้าหลังทางด้านเศรษฐกิจ สังคม วัฒนธรรม ประกอบกับประชากรส่วนใหญ่เป็นคนผิวดำสมัยก่อน ชาวยุโรปจะให้ความสนใจทวีปเอเชีย เนื่องจากเป็นแหล่งทรัพยากร และตลาดการค้า ในปัจจุบัน ความคิดเช่นนั้นเปลี่ยนแปลงไป ชาวยุโรปได้เริ่มเห็นความสำคัญของทวีปแอฟริกา เช่น ใช้เป็นเส้นทางเดินเรือติดต่อระหว่างทวีปยุโรป เอเชีย และออสเตรเลีย นอกจากนี้ ยังเป็นแหล่งผลิตแร่ธาตุที่สำคัญ เป็นต้น ทิศเหนือ ติดต่อกับทะเลเมดิเตอร์เรเนียนทิศตะวันออก ติดต่อกับทะเลแดง และมหาสมุทรอินเดีย ทิศใต้ ติดต่อกับมหาสมุทรอินเดีย และมหาสมุทรแอตแลนติก ทิศตะวันตก ติดต่อกับมหาสมุทรแอตแลนติก
ทวีปแอฟริกา เป็นทวีปที่ไม่ค่อยมีคาบสมุทร และอ่าว พื้นที่ประมาณ 2 ใน 3 เป็นที่ราบสูง ส่วนพื้นที่ ที่เป็นที่ราบอย่างแท้จริงนั้น มีอยู่น้อย มักจะเป็นที่ราบแคบๆ บริเวณขอบทวีป จำแนกลักษณะภูมิประเทศเป็น 4 เขต ดังนี้ 1. เขตภูเขาโก่งตัวยุคใหม่ทางตะวันตกเฉียงเหนือ ได้แก่บริเวณเทือกเขา แอตลาสที่ราบสูง หุบเขา และที่ราบชายฝั่งทะเลที่อุดมสมบูรณ์ ส่วนบริเวณด้านใต้ของเทือกเขาแอตลาสคือทะเลทรายสะฮารา 2. เขตที่ราบสูง ภูเขาภาคตะวันออกและภาคใต้ * เขตที่ราบสูงและภูเขาสูงทางภาคตะวันออก เป็นเขตที่มีความ สูงมาก เต็มไปด้วยภูเขาไฟที่ยังคุกรุ่นและดับแล้ว มียอดเขา คิลิมานจาโร เป็นยอดเขาสูงสุดในทวีป ทางตะวันออกมีแอ่งแผ่นดิน ที่ทรุดต่ำกลายเป็นทะเลสาบอยู่หลายแห่ง เช่นทะเลสาบวิกตอเรีย ซึ่งเป็นทะเลสาบน้ำจืดขนาดใหญ่เป็นที่ 2 ของโลก เป็นต้น * เขตภูเขาและที่ราบสูงภาคใต้ เป็นที่ราบสูงหินแกรนิต อยู่ระหว่าง แม่น้ำวาล และแม่น้ำลิมโปโป เรียกว่า เดอะแรนด์ มีเทือกเขาดราเกนสเบอร์ก เป็นบริเวณสูงสุดอยู่ทางตะวันออกเฉียงใต้ ทิศตะวันตกมีทะเลทรายคาลาฮารี และทะเลทรายนามิบ 3. เขตที่ราบสูงภาคตะวันตก เป็นที่ราบสูงหินเก่า มีอาณาเขตจาก ทะเลทรายสะฮารา ไปจนถึงอ่าวกินี ภูเขาที่สำคัญคือ ภูเขาอะฮักการ์ และภูเขาทีเบสตี 4.เขตที่ราบลุ่มแม่น้ำ ระหว่างที่ราบสูงต่างๆ จะมีแม่น้ำสายสำคัญไหลผ่าน ซึ่งส่วนใหญ่จะเกิดจากที่สูงตอนในของทวีป และไหลลงสู่ทะเลโดยรอบ มีลักษณะเป็น ที่ราบแคบๆ ลุ่มแม่น้ำ และบางตอนเต็มไปด้วยแก่งหินและน้ำตก ทำให้กระแสน้ำ ไหลแรง ไม่มีประโยชน์ด้านการคมนาคม แต่สามารถใช้ประโยชน์ด้านการผลิต กระแสไฟฟ้า * ที่ราบลุ่มแม่น้ำไนล์ ทางตอนเหนือของทวีป ส่วนใหญ่อยู่ในประเทศ อียิปต์และซูดาน แม่น้ำไนล์ เป็นแม่น้ำสายที่ยาวที่สุดในโลก เกิดจากภูเขาสูงด้านตะวันออกไหลลงสู่ทะเลเมดิเตอร์เรเนียน * ที่ราบลุ่มแม่น้ำคองโก เกิดจากเทือกเขาด้านตะวันออก ไหลผ่าน ตอนกลางทวีปเขตศูนย์สูตร ประเทศซาอีร์ คองโก มีเกาะแก่ง และน้ำตกมาก เนื่องจากไหลผ่านที่ราบสูง หลายแห่งออกสู่มหาสมุทรแอตแลนติก * ที่ราบลุ่มแม่น้ำไนเจอร์ อยู่ทางตะวันตกของประเทศมาลี ไนเจอร์ ไนจีเรีย ไหลลงสู่อ่าวกินี * ที่ราบลุ่มแม่น้ำแซมเบซี มีลักษณะเป็นที่ราบแคบๆ อยู่ทางตอนใต้ในประเทศซิมบับเว โมซัมบิก ไหลออกสู่มหาสมุทรอินเดีย ลักษณะภูมิอากาศทวีปแอฟริกา ปัจจัยสำคัญที่มีอิทธิพลต่อภูมิอากาศของทวีปแอฟริกา ได้แก่ การแบ่งเขตภูมิอากาศของทวีปแอฟริกามีเขตภูมิอากาศต่างๆ รวม 7 เขต ดังนี้ 1.เขตร้อนชื้น หรือป่าไม้เขตร้อน หรือป่าดิบชื้น ได้แก่บริเวณลุ่มแม่น้ำคองโก ชายฝั่งรอบอ่าวกินี ชายฝั่งตะวันออกของเกาะมาดากัสการ์ มีอากาศร้อน ฝนตกชุกพืชพรรณธรรมชาติเป็นป่าดงดิบ 2.เขตภูมิอากาศแบบทุ่งหญ้าเมืองร้อน หรือสะวันนา คือบริเวณตอนเหนือและใต้แนวศูนย์สูตร มีฝนตกชุกในฤดูร้อน และแห้งแล้งในฤดูหนาว พืชพรรณธรรมชาติเป็นป่าโปร่งสลับกับทุ่งหญ้า 3.เขตภูมิอากาศแบบทะเลทราย ตอนเหนือของทวีปได้แก่ทะเลทราย สะฮารา และทะเลทรายลิเบีย ตอนใต้ของทวีปได้แก่ ทะเลทรายนามิบ และคาลาฮารี มีอากาศร้อน และแห้งแล้ง เป็นเขตที่มีปริมาณน้ำฝนต่ำมาก พืชพรรณธรรมชาติคือตะบองเพชร พืชพรรณธรรมชาติคือตะบองเพชร บริเวณโอเอซีสมีอินทผลัม 4.เขตทุ่งหญ้ากึ่งทะเลทรายพบทางตอนกลางของทวีป และทางใต้ของเส้นศูนย์สูตร ลักษณะอากาศไม่แห้งแล้งมากเหมือนในทะเลทราย แต่มีฝนตกน้อยกว่า พืชพรรณธรรมชาติเป็นทุ่งหญ้าสเตปป์ 5. เขตเมดิเตอร์เรเนียนได้แก่ดินแดนทางตะวันตกเฉียงเหนือ บริเวณริมฝั่งบาบาร์รี ในประเทศแอลจีเรีย และตูนีเซีย และตะวันตกเฉียงใต้ของทวีป แถบเมืองเคปทาวน์ในประเทศสาธารณรัฐแอฟริกาใต้ 6.เขตภูมิอากาศแบบชื้นกึ่งร้อนหรืออบอุ่นชื้นได้แก่ บริเวณชายฝั่งตะวันออกเฉียงใต้ของสาธารัฐแอฟริกาใต้ และภาคใต้ของโมแซมบิก มีลักษณะอากาศอบอุ่นและชื้น ฝนตกในฤดูร้อนและอบอุ่นในฤดูหนาว อุณหภูมิปานกลาง ทรัพยากรธรรมชาติ ทรัพยากรธรรมชาติที่สำคัญในทวีปแอฟริกาได้แก่ ทรัพยากรแร่ธาตุ การปกครอง กลุ่มประเทศที่พัฒนาแล้ว กลุ่มประเทศกำลังพัฒนา มีระบบการปกครองหลายแบบ ปัญหาปัจจุบันที่ทำให้การปกครองประเทศในกลุ่มนี้ยังไม่พัฒนานักคือการนำหลักเคร่งครัดของคัมภีร์ในศาสนาอิสลามมาใช้ในการปกครองบ้านเมือง ในกลุ่มประเทศกำลังพัฒนาของทวีปแอฟริกามีระบบการปกครองหลายแบบ เป็นต้นว่าระบอบสาธารณรัฐ เช่น กาบอง เคนยา ระบบทหาร เช่น กานา ไนจีเรีย บางประเทศเช่น เอธิโอเปีย
ใช้ระบอบคอมมิวนิสต์ในการปกครอง ส่วนที่แตกต่างอย่างเห็นได้ชัด คือลิเบีย เพราะเป็นการปกครองแบบสังคมนิยมอาหรับอิสลาม บางประเทศยังอยู่ในระหว่างการเปลี่ยนแปลง เช่น ประเทศแอลจีเรีย ซึ่งในระยะแรกมีการปกครอบแบบสังคมนิยม แต่มีพรรคการเมือง เพียงพรรคเดียว แต่ปัจจุบันนี้มีรัฐธรรมนูญฉบับใหม่ ยกเลิกนโยบายสังคมนิยมและเปิดโอกาสให้มีพรรคการเมืองหลายพรรคขึ้น ในทวีปแอฟริกา มีประชากรหลายกลุ่ม ทำให้มีภาษาพูดแตกต่างกัน ดังนี้ ศาสนาในทวีปแอฟริกา เชื้อชาติและประชากร -พวกผิวขาว กลุ่มคอเคซอยด์ ที่เป็นเผ่าพันธุ์ดั้งเดิมของแอฟริกา ส่วนใหญ่อยู่ทางตอนเหนือของทวีป ได้แก่ พวกอาหรับและเบอร์เบอร์ ส่วนพวกผิวขาวกลุ่มใหม่ที่อพยพไปจากทวีปยุโรปนิยมตั้งถิ่นฐานในเขตอบอุ่นทางตอนใต้ของทวีป โดยเฉพาะในประเทศสาธารณรัฐ แอฟริกาใต้ มีประมาณ 7 ล้านคน นอกจากนี้ยังมีพวกผิวขาวจากปากีสถานและอินเดีย ซึ่งอพยพเข้าไปอาศัยอยู่ทางภาคตะวันออกของทวีป
การกระจายและความหนาแน่นของประชากร
ชนเผ่ามาไซ 2. สังคมของกลุ่มชนแอฟริกันทั่วไป ประกอบด้วย ชาวแอฟริกันนิโกร และกลุ่มชนเชื้อสายอื่นๆ ที่อาศัยอยู่ในเขตเมือง สังคมกลุ่มนี้ได้รับ การศึกษาสมัยใหม่ ยอมรับวัฒนธรรมสมัยใหม่จากตะวันตก มีการตั้งถิ่นฐานแน่นอน มีการประกอบอาชีพที่หลากหลาย ใช้ชีวิตแบบสังคมเมือง หรือสังคมชนบท โดยในชนบทผู้คน ยังมีฐานะยากจน มีการศึกษาน้อย ประกอบอาชีพเลี้ยงสัตว์และเพาะปลูก ซึ่งถ้าเป็นชาวแอฟริกันนิโกรก็ มักผูกพันกับชนเผ่าเดิมของตนกิจกรรมทางเศรษฐกิจที่สำคัญของทวีปแอฟริกา ลักษณะทางเศรษฐกิจของประเทศส่วนใหญ่ในทวีปแอฟริกาจัดอยู่ในกลุ่มประเทศกำลังพัฒนาและมีฐานะยากจนมีความแตกต่าง ระหว่างประเทศกลุ่ม ร่วมทุนกับประเทศยากจนค่อนข้างมากต้องใช้ดัชนีผลิตภัณฑ์มวลรวมภายในประเทศGDP เป็นเครื่องวัด พ. ศ. 2556 สามารถเห็นความแตกต่างได้อย่าง ชัดเจนกล่าวคือประเทศที่มีฐานะทางเศรษฐกิจดีที่สุดของทวีปแอฟริกา คือ สาธารณรัฐแอฟริกาใต้ มีGDP 312.8 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ ประเทศที่มีฐานะ ยากจนคือ เซาตูเม และปรินซิปี มี GDP 0.34 พันล้านดอลลาร์สหรัฐ อุปสรรคในการ พัฒนาเศรษฐกิจของทวีปแอฟริกาเกิดจากปัจจัยหลายประการเช่นประสบ ปัญหาความแห้งแล้งติดต่อกันเป็นเวลานาน ปัญหาความขัดแย้ง ทางการเมืองขาดแคลนเงินทุนและเทคโนโลยีผลผลิตด้านอุตสาหกรรมมีน้อย ประชากรขาด การศึกษาและขาดทักษะฝีมือ 1. การเพาะปลูก ประชากรร้อยละ 60 อยู่ในภาคเกษตรกรรม โดยประมาณ 3 ใน 5 เป็นการเกษตรเพื่อการยังชีพโดยการทำฟาร์มขนาดเล็ก ด้วยสภาพพื้นดินที่มีความแห้งแล้ง ขาดแคลนแหล่งน้ำทำให้แหล่งเพาะปลูกของทวีปแอฟริกามีหนาแน่นเฉพาะในบางบริเวณเท่านั้น แหล่งเพาะปลูกสำคัญอยู่ในเขตที่ราบตอนเหนือริมทะเล เมดิเตอร์เรเนียน พืชที่ปลูกมากได้แก่ มะกอก ผลไม้ตระกูลส้ม ข้าวสาลี พื้นที่ราบ ชายฝั่งตะวันตกรอบอ่าวกินี นับตั้งแต่ประเทศเซเนกัล ไปจนถึงประเทศกาบอง ที่ราบคองโกในประเทศคองโก พืชเศรษฐกิจได้แก่ ถั่วลิสง ลูกเดือย ข้าวฟ่าง กาแฟ โกโก้ กล้วยหอม ปาล์มน้ำมันยางพารา รอบทะเลสาบน้ำจืด และบริเวณ ชายฝั่งตะวันออกเฉียงใต้ พืชที่ปลูกมาก ได้แก่ กาแฟ โกโก้ ข้าวสาลี เป็นต้น บริเวณที่สูงเอธิโอเปียมีการ ปลูกกาแฟ ชา ลูกเดือย ข้าวฟ่าง กันมาก 2.การเลี้ยงสัตว์ ในทวีปแอฟริกา มีการเลี้ยงสัตว์กระจายอยู่ทั่วไป แต่ลักษณะการเลี้ยงส่วนใหญ่ยังคงใช้วิธีเลี้ยงสัตว์แบบเร่ร่อน ส่วนการเลี้ยง สัตว์แบบฟาร์มปศุสัตว์สมัยใหม่ ชาวยุโรปเป็นผู้นำเข้ามาเผยแพร่นั้น มักทำกันในบริเวณทุ่งหญ้าเขตอบอุ่น เช่น ทุ่งหญ้าเวลด์ ในสาธารณรัฐ แอฟริกาใต้เขตที่สูงทางตะวันออก ในประเทศ ซูดาน เอธิโอเปีย เคนยา แทนซาเนีย เป็นต้น สัตว์เลี้ยงที่สำคัญ เช่น โค ไก่ แกะ แพะ เป็นต้น 3. การประมง การประมงน้ำเค็ม ในทวีปแอฟริกาใต้ได้รับการส่งเสริมจนมีการทำอย่างแพร่หลายบริเวณที่มีการทำประมงกันมาก ได้แก่น่านน้ำ ในเขตทะเลเมดิเตอร์เรเนียน ชายฝั่งทะเลด้านตะวันออกอ่าวกินีชายฝั่งคาบสมุทรตอนใต้ ชายฝั่งด้านตะวันออกบริเวณประเทศเคนย่า แทนซาเนีย และทะเลแดนประเทศที่มีการจับสัตว์น้ำ เป็นอันดับ 1 ของทวีปคือประเทศโมร็อกโกรองลงมาเป็นสาธารณรัฐแอฟริกาใต้ สำหรับประมงน้ำจืดมีการจับสัตว์น้ำในทะเลสาบ และแม่น้ำเพื่อนำไปบริโภคใน ชีวิตประจำวันเป็นส่วนใหญ่ 4. การทำป่าไม้ พื้นที่บางบริเวณของทวีปแอฟริกา ยังมีป่าไม้ขนาดใหญ่ที่อุดมสมบูรณ์โดยเฉพาะแถบลุ่มแม่น้ำคองโก ซึ่งเป็นป่าดิบชื้น หลาย ประเทศที่ฐานะทางเศรษฐกิจไม่ ดีจึงมีการทำอุตสาหกรรมป่าไม้อย่างแพร่หลาย โดยตัดเป็นไม้ซุง ไม้แผ่นแปรรูป ส่งออกไปจำหน่ายทั้งใน ทวีปเอเชีย ยุโรป และอเมริกาเหนือ ประเทศที่มีการ ทำป่าไม้มาก ได้แก่ แกมเบีย ไนเจอร์ สาธารณรัฐแอฟริกากลาง สาธารณรัฐคองโก แคเมอรูน เป็นต้น และด้วยเหตุที่การตัดไม้ในแอฟริกาเป็นการตัดไม้จากป่า ธรรมชาติไม่มีการปลูกทดแทนยิ่งหลายประเทศมีฐานะยากจน การตัดไม้เป็นสินค้าออกก็ยิ่งมีมาก สภาพพื้นที่ป่าไม้ถูกทำลายลงอย่างรวดเร็วทำให้ 5. การทำเหมืองแร่ ประเทศที่ตั้งอยู่ในภูมิภาคแอฟริกาเหนือ แอฟริกาตะวันตก มีการขุดแร่แล้วส่งออกไปจำหน่ายในทวีปยุโรป ทวีปอเมริกาเหนือ ทวีปเอเชีย ทวีปออสเตรเลีย และโอเชียเนีย ประเทศที่มีการทำเหมืองแร่มาก ได้แก่ สาธารณะแอฟริกาใต้ นอกเหนือจากทองคำและเพชร แล้วยังมีการทำเหมืองแร่โครเมียม โคบอลต์ เหล็ก แมงกานีส ยูเรเนียม ในประเทศบอตสวานามี การทำเมืองนิกเกิล เพชร เหล็ก คองโกมี การทำเหมือง ถ่านหิน เพชร ฟอสเฟต เป็นต้น การทำเหมืองแร่ใน แอฟริกายังคงใช้แรงงานคนเป็นหลัก เนื่องจากมีต้นทุนค่าแรงถูก 6.อุตสาหกรรม การผลิตสินค้าอุตสาหกรรมของทวีปแอฟริกาใต้ยังมีน้อยและมีขนาดเล็ก อันเนื่องมาจากปัจจัยความไม่สะดวกในเรื่อง สาธารณูปโภคพื้นฐาน ตลาดมีกำลังซื้อ ต่ำ ขาดแคลนเงินทุน เทคโนโลยี และทักษะฝีมือของแรงงาน การมีเสถียรภาพทางการเมืองน้อย ดังนั้น แหล่งอุตสาหกรรมขนาดใหญ่จึงมีเฉพาะในบาง ประเทศและบางบริเวณเท่านั้น อุตสาหกรรมที่สร้างรายได้มากให้กับทวีปแอฟริกา ได้แก่ ปิโตรเคมี สิ่งทอ เครื่องประดับ และอัญมณี 7. พาณิชยกรรม ทวีปแอฟริกาใต้มีพาณิชยกรรมไม่มากนัก เมื่อเปรียบเทียบกับทวีปอื่น พาณิชยกรรมในหลายประเทศมีมูลค่าน้อย เนื่องจาก ปริมาณสินค้ามีไม่มากชนิด ผู้ บริโภคมีกำลังซื้อน้อย ปริมาณสินค้านำเข้ามีมูลค่ามากกว่าส่งออก สินค้าส่งออกที่สร้างรายได้ให้กับประเทศในทวีปแอฟริกา คือ ทรัพยากรธรรมชาติ และผลิตผลทางการเกษตร ประเทศสำคัญที่ส่ง ทรัพยากรธรรมชาติเป็น สินค้าออก เช่น ประเทศแอลจีเรีย ส่งออกปิโตรเลียม เหล็ก และฟอสเฟต ประเทสคองโกส่งออกโคบอลต์ ทองแดง และเพชร สาธารณรัฐแอฟริกาใต้ส่งออก ทองคำและเพชร เป็นต้น ส่วนประเทศที่ส่งผลผลิตทางการเกษตรเป็นสินค้าออกเช่นประเทศโกตดิ วัวร์ส่งออก โกโก้ กาแฟ น้ำมันปาล์ม สินค้านำเข้าที่เป็นหลักของทวีปแอฟริกา คือ สินค้าในกลุ่มอาหารต่างๆโดยเฉพาะข้าว ธัญพืชอาหารสำเร็จรูป อาหารกระป๋อง เครื่องนุ่งห่ม วัสดุอุปกรณ์และ เครื่องใช้ไฟฟ้า ยานยนต์ อุปกรณ์สื่อสารเครื่องจักรกล เวชภัณฑ์ เป็นต้น การเปลี่ยนแปลงทางเศรษฐกิจของทวีปแอฟริกา ประเทศต่างๆในทวีปแอฟริกามีความพยายามที่จะเร่งแก้ปัญหาเรื่องการทำมาหากินของพลเมืองเป็นอันดับแรก เพราะการที่
แอฟริกามีประชากรเพิ่มมากขึ้น แต่โครงสร้างทางเศรษฐกิจ ของทวีปยังไม่อาจช่วยสร้างความอยู่ดีกินดีให้กับประชากรอย่างทั่วถึงได้ ปัญหาทุพภิกขภัยที่ทำให้ทุกคนในประเทศต่างๆจำนวนหลายล้านคนต้องเสียชีวิตเพราะขาดแคลนอาหารที่เกิดมานานนับเป็นทศวรรษ ก็ ยังไม่มีแนวโน้มจะลดลง |