แผนการ สอน เรื่อง ความร้อนกับการขยายตัว หรือหดตัวของ ส สาร

พลงั งานความร้อน เลม่ ❻

เอกสารประกอบการเรียน

กลุม่ สาระการเรยี นร้วู ิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี
ช้ันมธั ยมศกึ ษาปที ่ี ❶

เรอื่ ง ความรอ้ นกับการหดและขยายตัวของวตั ถุ

นายเอม็ อยู่สขุ
โรงเรียนบา้ นหนองบัวทอง

สานักงานเขตพ้ืนท่ีการศกึ ษาประถมศกึ ษาเพชรบรู ณ์ เขต 3

พลังงานความร้อน เลม่ ❻

คานา

เอกสารประกอบการเรียน กล่มุ สาระการเรียนรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี เรอ่ื ง ความร้อนกบั การหดและขยายตัวของวตั ถุ เลม่ นี้ จดั ทาข้นึ เพ่ือใช้ประกอบการ
จัดกิจกรรมการเรียนการสอน ช้นั มธั ยมศึกษาปีท่ี 1 เพ่ือให้นกั เรียนมคี วามรู้ ความเข้าใจ ในเรื่อง การดดู กลนื ความร้อน การคายความร้อนของวตั ถุ และประโยชน์ของการ
ดดู ความร้อนและการคายความร้อน

หลงั จากนาเอกสารประกอบการเรียนเลม่ น้ี ไปใชใ้ นกจิ กรรมการเรียนการสอนแล้ว ทาให้นักเรียนมีผลสัมฤทธิ์ทางการเรยี นสูงขึ้น นักเรยี นสามารถศึกษาค้นควา้ ได้
ด้วยตนเอง เป็นส่ือที่มีประสิทธภิ าพ สามารถอานวยประโยชน์ตอ่ การเรียนการสอน ใหบ้ รรลวุ ตั ถปุ ระสงคข์ องหลักสูตรได้

เอม็ อยู่สุข

เร่อื ง ความร้อนและอุณหภูมิ ระดบั ชัน้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี ❶ 1
กลุ่มสาระการเรยี นร้วู ิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

สารบัญ พลงั งานความรอ้ น เลม่ ❻
2
คานา.............................................................................................. ............... 1
สารบญั .......................................................................................................... 2
คาแนะนาในการใชเ้ อกสารประกอบการเรียน.............................................. 3
มาตรฐานการเรียนรู้ ตวั ชีว้ ดั สาระสาคัญ จดุ ประสงค์การเรียนรู้................. 4
แบบทดสอบกอ่ นเรยี น.................................................................................. 5
ความร้อนกบั การหดและขยายตวั ของวัตถุ.................................................... 6
6
การขยายตัวของของแข็ง..................................................................... 7
การขยายตวั ของของเหลว................................................................... 8
การขยายตัวของแก๊ส........................................................................... 9
แบบฝึกกิจกรรม ท่ี 1 เรอ่ื ง ความร้อนกับการหดและขยายตวั ของวัตถุ........ 10
เฉลยแบบฝึกกิจกรรม ท่ี 1 เร่ือง ความร้อนกบั การหดและขยายตวั ของวตั ถุ 11
แบบทดสอบหลงั เรียน............................................................................. 12
เฉลยแบบทดสอบ ก่อน – หลัง เรียน...................................................... 13
บรรณานกุ รม...........................................................................................

เร่ือง ความร้อนและอุณหภูมิ ระดบั ชน้ั มัธยมศึกษาปีท่ี ❶
กลมุ่ สาระการเรยี นรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

พลงั งานความร้อน เลม่ ❻

คาแนะนาในการใช้เอกสารประกอบการเรียน

เอกสารฉบบั นเ้ี ป็นเอกสารทใี่ ช้ประกอบการเรียน และเปน็ เอสารที่นักเรยี นสามารถศึกษาได้ด้วยตนเอง ให้นกั เรียนอา่ นคาแนะนา ทาตามคาชแี้ จงแต่ละ
ขน้ั ตอนต้งั แต่ตน้ จนจบ นกั เรียนจะได้รบั ความรู้อยา่ งครบถ้วน โดยปฏิบัติตามขั้นตอนดังต่อไปนี้

ศกึ ษาจดุ ประสงค์ ทาแบบทดสอบ ศกึ ษาเอกสาร ทาแบบทดสอบ นักเรยี นต้องมี นักเรียนตอ้ ง
การเรยี นรู้ กอ่ นเรยี น และทาแบบฝกึ หลงั เรียน ความซื่อสตั ย์ต่อ สามารถศึกษา
ข้อมูลเพ่มิ เติมได้
❶ ❷ กิจกรรม ❹ ตนเอง

❸ ❺

เรอ่ื ง ความร้อนและอณุ หภูมิ ระดบั ชั้นมัธยมศกึ ษาปที ่ี ❶ 3
กลุ่มสาระการเรียนร้วู ิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

พลังงานความรอ้ น เลม่ ❻

สาระที่ 2 วทิ ยาศาสตรก์ ายภาพ

มาตรฐานการเรียนรู้ ตัวชว้ี ัด สาระสาคัญ จุดประสงคก์ ารเรยี นรู้
1. อธิบายการขยายตัวหรือหดตัวของ
ว 2.3 ม.1/3 วตั ถเุ มอื่ ได้รับความร้อนจะขยายตัวมี สสารเนื่องจากได้รับหรือสูญเสียความ
รอ้ น
เข้าใจความหมายของพลังงาน การ สร้างแบบจาลองที่อธิบายการขยายตัว ปรมิ าตรเพิ่มข้ึน และจะหดตวั เมือ่ 2. ออกแบบ และเลือกใช้ อุปกรณ์เพื่อ
แก้ปัญหาในชีวิตประจาวันโดยใช้ความรู้
เปลี่ยนแปลงและการถ่ายโอนพลังงาน หรือหดตัวของสสารเน่ืองจากได้รับหรือ อณุ หภมู ิลดลง เกี่ยวกับการถ่ายโอนความรอ้ น
3. ส ร้างอุ ป ก รณ์ เพื่ อ แ ก้ ปั ญ ห าใน
ปฏิสัมพันธ์ระหว่างสสารและพลังงาน สญู เสียความร้อน ชีวิตประจาวันโดยใช้ความรู้เก่ียวกับการ
ถ่ายโอนความร้อน
พลังงานในชีวิตประจาวัน ธรรมชาติของ ม.1/4

คล่ืน ปรากฏการณ์ที่เกี่ยวข้องกับเสียง ตระหนักถึงประโยชน์ของความร้อนของ

แสง และคลื่นแม่เหล็กไฟฟ้ารวมท้ังนา การหดหรือขยายตัวของสสารเนื่องจาก

ความรู้ไปใชป้ ระโยชน์ ความร้อน โดยวิเคราะห์สถานการณ์

ปัญหา และเสนอแนะวิธีการนาความรู้

มาแก้ปญั หาในชีวติ ประจาวนั

เรือ่ ง ความร้อนและอณุ หภูมิ ระดบั ช้ันมัธยมศกึ ษาปที ่ี ❶ 4
กลุ่มสาระการเรียนรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

พลงั งานความรอ้ น เลม่ ❻

แบบทดสอบกอ่ นเรียน เรอื่ ง ความร้อนกับการหดและขยายตัวของวัตถุ : ระดบั ช้นั มัธยมศึกษาปที ่ี 1

กลมุ่ สาระการเรียนร้วู ิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรียนบา้ นหนองบวั ทอง สานกั งานเขตพน้ื ทก่ี ารศึกษาประถมศกึ ษาเพชรบูรณ์ เขต 3

คาช้ีแจง : เลอื กคาตอบที่ถูกต้องท่ีสดุ เพยี งคาตอบเดียว แลว้ ทาเครือ่ งหมาย × ลงในกระดาษคาตอบ

1. เพราะเหตใุ ดสายไฟตามเสาไฟฟ้าจึงไม่ดงึ ให้ตงึ 4. อปุ กรณ์ไฟฟ้าในขอ้ ใดใชห้ ลักการขยายตวั และหดตวั เม่ือได้รบั ความร้อน 5
1. สิน้ เปลอื งงบประมาณ 1. โทรทศั น์
2. ทาใหก้ ระแสไฟฟ้าไหลไดส้ ะดวก 2. พัดลม
3. เพ่อื ลดการชารดุ ของสายไฟจากการยืดและหด 3. เครือ่ งซักผา้
4. ป้องกันการขาดจากกระแสลม 4. เตารดี

2. ลูกเทเบิลเทนนสิ เกิดการบบบุ นักกีฬาควรทาอยา่ งไร 5. เหตผุ ลใดที่บ้านทรงไทยให้มใี ตถ้ ุนสงู หนา้ จ่ัว หลงั คาสูง
1. นาไปแชใ่ นน้าแขง็ 1. ปอ้ งกนั นกไม่ให้มาทารัง
2. กานาไปแช่ในนา้ รอ้ น 2. ชว่ ยระบายความรอ้ น
3. ใช้เขม็ เจาะแล้วเปา่ ลม 3. ประหยดั ค่าใชจ้ า่ ยในการกอ่ สร้าง
4. ใช้มอื บีบเพอื่ ให้คืนตวั 4. เพมิ่ ความแข็งแรงใหโ้ ครงสร้าง

3. เพราะเหตุใดเม่ือรนิ นา้ ร้อนใสแ่ กว้ น้าแก้วจึงแตกรา้ ว 5
1. อนุภาคของแก้วเกิดการขยายตวั
2. อนภุ าคของแก้วเกดิ การหดตวั ไดค้ ะแนน คะแนนเตม็
3. อนุภาคของนา้ เกิดการระเหย
4. อนภุ าคของนา้ เกดิ การหลอมเหลว

เร่อื ง ความร้อนและอุณหภูมิ ระดบั ชนั้ มธั ยมศกึ ษาปีท่ี ❶
กลุ่มสาระการเรยี นร้วู ิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

พลงั งานความร้อน เลม่ ❺

ความรอ้ นกับการหดและขยายตวั ของวตั ถุ

เมือ่ วตั ถุได้รบั ความร้อนจะขยายตัว และเม่ือวัตถุคายความร้อนจะหดตัว วตั ถตุ ่างชนิดกันมสี มบัติการขยายตัวไดต้ ่างกัน เมอื่ ให้ความรอ้ นเท่ากัน
ของแข็งจะขยายตวั ไดน้ ้อยกว่าของเหลวและแก๊ส ตามลาดบั ของแขง็ และของเหลวตา่ งชนดิ กนั จะขยายตวั ไม่เท่ากนั แตแ่ กส๊ ตา่ งกนั จะขายตัวได้เทา่ กนั
1. การขยายตัวของของแขง็

วัตถุบางชนิด เม่ือได้รับความร้อน จะทาให้วัตถุมีอุณหภูมิเพิ่มข้ึน ส่งผลให้พลังงานจลน์เฉล่ียของ
โมเลกุลมีค่าเพ่ิม ทาให้โมเลกุลส่ันมากข้ึน จึงทาให้วัตถุขยายตัว การขยายตัวเป็นสมบัติเฉพาะของวัตถุและ
วตั ถจุ ะหดตัวเมือ่ คายความร้อนส่วนทร่ี ับเขา้ ไปออกมา จากหลักการสามารถนาไปใชป้ ระโยชน์ดงั น้ี

1.1 การสร้างตัวควบคุมอุณหภูมิ ใช้ควบคุมการทางานของเครื่องใช้ไฟฟ้าต่าง ๆ เช่น เตารีด
ไฟ ฟ้ า เมื่ อ มี ก ระ แ ส ไฟ ฟ้ าผ่ า น แ ผ่ น น าค ว าม ร้อ น เต ารี ด จ ะ มี ค ว า ม ร้ อ น แ ล ะ ท าให้ แ ผ่ น
โลหะ 2 ชนิด คือ เหล็กและทองเหลืองขยายตัวไม่เท่ากันจนเกิดการบิดงอ วงจรไฟฟ้าขาดออกจากกนั เมื่อ
อณุ หภูมขิ องเตารดี ลดลง แผ่นโลหะท้งั สองชนิดจะหดตวั กลบั มาสัมผัสกันตามเดิม กระแสไฟฟ้าก็จะไหลผ่านได้อีก
1.2 การสรา้ งสะพานหรือรางรถไฟ มักจะเว้นระยะห่างรอยต่อของสะพานหรือรางรถไฟ
เล็กน้อย เพ่ือป้องกันการขยายตัวของเหล็กเมื่ออากาศร้อนจัด หรือเมื่อเกิดการเสียดสีกับล้อรถ
จนทาใหเ้ กดิ ความร้อน

เรื่อง ความร้อนและอณุ หภูมิ ระดบั ชัน้ มัธยมศึกษาปีท่ี ❶ 6
กลุม่ สาระการเรยี นรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

พลงั งานความรอ้ น เล่ม ❺

2. การขยายตัวของของเหลว

แบบจาลองการขยายตัวของของเหลวเมือ่ ได้รบั ความรอ้ น 7

ของเหลวได้รับความร้อนจะมีการขยายตัวเพ่ิมปริมาตรขึ้นในกรณีของน้าความสัมพันธ์ระหว่างปริมาตรกับ
อุณหภูมิของนา้ เปน็ ดังนี้

ถ้าทาให้น้าร้อนขึ้นจากจุดเยือกแข็ง 0 องศาเซลเซียส เป็น 4 องศาเซลเซียส จะมีปริมาตรน้อยลงแม้ว่า
จะรอ้ นขึน้ ณ อณุ หภูมิ
สงู กว่า 4 องศาเซลเซยี สข้ึนไป น้าจะแสดงลกั ษณะเหมือนกบั ของเหลวชนิดอน่ื และจะขยายตวั เมื่อรอ้ นขนึ้

ของเหลวเมื่อได้รับความร้อนจะเกิดการขยายตัว ดังน้ันการบรรจุของเหลวลงในขวด จะไม่บรรจุจนเต็มขวด
ตอ้ งเว้นท่วี า่ งไว้ใหข้ องเหลวสาหรับขยาย

เรื่อง ความร้อนและอณุ หภูมิ ระดบั ชั้นมธั ยมศึกษาปีท่ี ❶
กลมุ่ สาระการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

พลังงานความรอ้ น เลม่ ❺

3. การขยายตวั ของแก๊ส

เม่ืออุณหภูมิของแก๊สสูงขึ้น โมเลกุลจะเ คล่ือนที่เร็วมากขึ้น ทาให้
ระยะหา่ งระหว่างโมเลกลุ เพมิ่ มากขึน้ ปริมาตรของแก๊สจงึ ขยายตัวเพ่มิ ขน้ึ

3.1 การออกแบบบ้าน บ้านทรงไทยให้มีใต้ถุนสูง หน้าจ่ัว หลังคา
สูงมาก และมีช่องอากาศเพื่อให้อากาศร้อนที่ลอยสูงข้ึนระบายออกมาจาก
บ้านไดด้ ี ทาให้มอี ากาศเยน็ จากภายนอกเคล่ือนเข้ามาแทนที่

3.2 การสรา้ งบอลลูน การเป่าลมรอ้ นเขา้ ไปภายในบอลลนู ทาใหอ้ ากาศทอี่ ยูภ่ ายในบอลลนู ร้อนและลอย
สูงขน้ึ เม่ือปรมิ าณมากจะทาใหบ้ อลลูนสามารถลอยตวั ได้

ความร้เู พิ่มเตมิ 8
การหดและขยายตวั ของวัตถุ

เรือ่ ง ความร้อนและอุณหภูมิ ระดับชั้นมัธยมศกึ ษาปที ่ี ❶
กลมุ่ สาระการเรยี นรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

พลงั งานความร้อน เล่ม ❺

แบบฝกึ กจิ กรรม ที่ ❶ เร่อื ง ความร้อนกับการหดและขยายตวั ของวัตถุ 9

จงตอบคาถามใหถ้ กู ตอ้ งสมบรู ณ์
1. วตั ถเุ ม่ือไดร้ บั ความร้อนจะเปน็ จะเป็นอย่างไร จงอธบิ าย
ตอบ __________________________________________________________________________________________________________
2. วตั ถุเมอื่ คายความร้อนจะเป็นจะเป็นอยา่ งไร จงอธิบาย
ตอบ __________________________________________________________________________________________________________
3. ขวดแกว้ มจี กุ แก้วปดิ ปากขวดแนน่ ถ้าใช้มอื ดึงออกปกตไิ มส่ ามารถดึงจุกแกว้ ออกได้ นักเรียนจะใช้วธิ ีใดในการดึงจกุ ออกจากขวดแกว้
ตอบ __________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
4. ประโยชน์ทีไ่ ด้จากหลักการการขยายตัวของวตั ถุเม่อื ได้รบั ความรอ้ น ไดแ้ ก่
ตอบ __________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________
______________________________________________________________________________________________________________

5

ไดค้ ะแนน คะแนนเตม็

เรื่อง ความร้อนและอณุ หภูมิ ระดบั ชั้นมธั ยมศึกษาปีที่ ❶
กลมุ่ สาระการเรยี นรูว้ ิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

พลงั งานความรอ้ น เลม่ ❺

เฉลย...แบบฝกึ กิจกรรม ท่ี ❶ เร่ือง ความร้อนกบั การหดและขยายตวั ของวัตถุ

จงตอบคาถามใหถ้ กู ต้องสมบรู ณ์
1. วตั ถุเมอ่ื ได้รบั ความร้อนจะเป็นจะเป็นอย่างไร จงอธบิ าย
ตอบ วตั ถุเมอ่ื ได้รบั ความร้อนจะขยายตวั
2. วตั ถุเมอื่ คายความร้อนจะเปน็ จะเป็นอย่างไร จงอธบิ าย
ตอบ วัตถเุ ม่ือได้รับความร้อนจะหดตัว
3. ขวดแกว้ มีจกุ แกว้ ปดิ ปากขวดแนน่ ถ้าใชม้ ือดึงออกปกติไมส่ ามารถดึงจุกแกว้ ออกได้ นกั เรียนจะใช้วิธีใดในการดงึ จกุ ออกจากขวดแกว้
ตอบ นาไปแชใ่ นน้ารอ้ น เพ่อื ให้การขยายตวั
4. ประโยชน์ทีไ่ ด้จากหลักการการขยายตวั ของวัตถุเมอ่ื ไดร้ ับความร้อน ไดแ้ ก่
ตอบ 1. ใช้ในการผลิตเทอร์มอมิเตอร์

2. ก่อสร้างถนนคอนกรตี รางรถไฟ
3. การขงึ สายโทรศพั ท์ สายไฟฟา้
4. การเปิดฝาขวดน้า
5. การรินน้าใสแ่ ก้ว
6. การสรา้ งท่อี ยู่อาศัย

เร่ือง ความร้อนและอุณหภูมิ ระดบั ชั้นมธั ยมศึกษาปีท่ี ❶ 10
กลุม่ สาระการเรยี นรู้วิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

พลงั งานความร้อน เลม่ ❺

แบบทดสอบหลงั เรยี น เรอื่ ง ความร้อนกับการหดและขยายตวั ของวตั ถุ : ระดบั ช้นั มัธยมศกึ ษาปที ่ี 1

กลุ่มสาระการเรียนรวู้ ทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรียนบา้ นหนองบวั ทอง สานักงานเขตพ้นื ที่การศึกษาประถมศกึ ษาเพชรบูรณ์ เขต 3

คาชแ้ี จง : เลือกคาตอบที่ถกู ต้องท่ีสดุ เพียงคาตอบเดยี ว แล้วทาเครอ่ื งหมาย × ลงในกระดาษคาตอบ

1. เหตผุ ลใดทบ่ี า้ นทรงไทยให้มีใตถ้ ุนสูง หน้าจัว่ หลงั คาสูง 4. อุปกรณ์ไฟฟา้ ในข้อใดใช้หลกั การขยายตัวและหดตัวเมื่อได้รบั ความร้อน
1. ปอ้ งกนั นกไม่ใหม้ าทารัง 1. โทรทัศน์
2. ชว่ ยระบายความรอ้ น 2. พัดลม
3. ประหยดั คา่ ใชจ้ า่ ยในการก่อสรา้ ง 3. เครื่องซักผ้า
4. เพมิ่ ความแขง็ แรงให้โครงสรา้ ง 4. เตารีด

2. เพราะเหตใุ ดสายไฟตามเสาไฟฟา้ จงึ ไมด่ งึ ใหต้ ึง 5. ลกู เทเบลิ เทนนิสเกิดการบบบุ นกั กีฬาควรทาอยา่ งไร
1. สน้ิ เปลืองงบประมาณ 1. นาไปแช่ในนา้ แขง็
2. ทาให้กระแสไฟฟ้าไหลไดส้ ะดวก 2. กานาไปแชใ่ นน้ารอ้ น
3. เพอ่ื ลดการชารดุ ของสายไฟจากการยดื และหด 3. ใชเ้ ขม็ เจาะแลว้ เปา่ ลม
4. ป้องกนั การขาดจากกระแสลม 4. ใช้มอื บีบเพ่อื ใหค้ นื ตัว

3. เพราะเหตใุ ดเมื่อรินน้าร้อนใส่แกว้ นา้ แก้วจึงแตกรา้ ว 5
1. อนภุ าคของแกว้ เกิดการขยายตัว
2. อนุภาคของแกว้ เกดิ การหดตัว คะแนนเตม็
3. อนุภาคของนา้ เกิดการระเหย
4. อนุภาคของนา้ เกดิ การหลอมเหลว

ไดค้ ะแนน

เรื่อง ความร้อนและอุณหภูมิ ระดับชน้ั มัธยมศึกษาปที ่ี ❶ 11
กลุ่มสาระการเรยี นรวู้ ิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี

พลงั งานความรอ้ น เลม่ ❺

เฉลยแบบทดสอบก่อน - หลงั เรยี น เรอ่ื ง การดูดกลนื และการคายความรอ้ นของวตั ถุ : ระดบั ชั้นมธั ยมศกึ ษาปที ่ี 1

กลุ่มสาระการเรียนรู้วทิ ยาศาสตร์และเทคโนโลยี โรงเรยี นบ้านหนองบวั ทอง สานักงานเขตพ้ืนที่การศึกษาประถมศึกษาเพชรบูรณ์ เขต 3

เฉลยแบบทดสอบก่อนเรยี น 4 เฉลยแบบทดสอบหลงั เรียน 4
ข้อ 1 2 3 ข้อ 1 2 3
1 1
2 2
3 3
4 4
5 5

เรอื่ ง ความร้อนและอณุ หภูมิ ระดบั ชั้นมธั ยมศกึ ษาปีท่ี ❶ 12
กล่มุ สาระการเรียนรวู้ ิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

พลังงานความร้อน เล่ม ❺

บรรณานุกรม

พมิ พันธ์ เดชะคุปต์ และคณะ,สถาบนั พฒั นาคุณภาพวิชาการ (พว.).หนงั สือเรยี นรายวิชาพื้นฐาน วทิ ยาศาสตร์ ชนั้ มัธยมศึกษาปีท่ี 1. กรงุ เทพฯ : บรษิ ัท พัฒนา
คณุ ภาพวชิ าการ (พว.) จากัด, 2561.

มปก..(2558). การดดู กลนื และคายความร้อน ใน หอ้ งเรียนครูตน้ สอนวทิ ย์.[ออนไลน์]. [20 ตุลาคม 2561]. เขา้ ถงึ จาก http://tonfc0004.blogspot.com
/2015/07/blog-post_93.html.

สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี, กระทรวงศกึ ษาธกิ าร. หนงั สอื เรียนรายวิชาพน้ื ฐาน วิทยาศาสตร์ ช้นั มธั ยมศกึ ษาปีที่ 1 เล่ม 2 พิมพ์ครง้ั ท่ี 3.
กรงุ เทพฯ : โรงพิมพ์ครุ ุสภาลาดพร้าว, 2561.

สถาบันส่งเสรมิ การสอนวทิ ยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลย,ี กระทรวงศกึ ษาธิการ. คู่มือหนงั สือเรยี นรายวิชาพน้ื ฐาน วิทยาศาสตร์ ชั้นมัธยมศกึ ษาปีท่ี 1 เลม่ 2. กรุงเทพฯ :
โรงพิมพ์คุรสุ ภาลาดพรา้ ว, 2561.

ศรลี ักษณ์ ผลวฒั นะ และ เจียมจติ กลุ มาลา, แม็คเอ็ดดเู คชนั่ .หนงั สอื เรียนรายวชิ าพ้นื ฐาน วิทยาศาสตร์ ชน้ั มธั ยมศกึ ษาปที ่ี 1. กรุงเทพฯ : บรษิ ทั แม็คเอด็ ดูเคชน่ั
จากดั , 2561.

เร่ือง ความร้อนและอุณหภูมิ ระดับช้ันมัธยมศึกษาปีท่ี ❶ 13
กลมุ่ สาระการเรยี นรู้วิทยาศาสตรแ์ ละเทคโนโลยี

ความร้อนกับการขยายตัวหรือหดตัวของสสารมีอะไรบ้าง

สรุปความร้อนกับการขยายตัวหรือหดตัวของสสาร รับความร้อน สูญเสียความร้อน ปร ิมาตรเพิ่มขึ้น พลังงานลดลง ระยะห่างมากขึ้น ระยะห่างลดลง สสารขยายตัว สสารหดตัว พลังงานสูงขึ้น ปริมาตรลดลง

ผลของความร้อนที่มีต่อการขยายตัวและหดตัวของสสาร มีอะไรบ้าง

เมื่อสสารได้รับความร้อนจะขยายตัว โดยความร้อนทำให้อนุภาคเคลื่อนที่เร็วขึ้นและระยะห่างระหว่างอนุภาคมากขึ้น สสารจึงขยายตัว เช่น การขยายตัวของแอลกอฮอล์ในหลอดเทอร์มอมิเตอร์เมื่อได้รับความร้อน หรืออากาศในบอลลูนหรือโคมลอยได้รับความร้อน อนุภาคของอากาศเกิดการขยายตัว จึงทำให้บอลลูนหรือโคมลอยมีขยายใหญ่ขึ้น

การขยายตัวและหดตัวของ ส สาร มี อะไร บ้าง

สสารทั้งสามสถานะ ได้แก่ ของแข็ง ของเหลว และแก๊ส เมื่อได้รับความร้อนหรืออุณหภูมิเพิ่มขึ้น จะมีปริมาตรเพิ่มขึ้น เนื่องจากอนุภาคของสารเกิดการขยายตัวเมื่อได้รับความร้อน ในทางตรงกันข้าม ของแข็ง ของเหลว และแก๊ส เมื่ออุณหภูมิลดลงจะมีปริมาตรลดลง เพราะเกิดการหดตัว เมื่อสูญเสียความร้อน โดยไม่มีการเปลี่ยนสถานะ

การขยายตัวหรือหดตัวของวัตถุที่ได้รับความร้อนนำไปใช้ประโยชน์อะไรได้บ้าง

ความรู้เรื่องการขยายตัวของวัตถุเมื่อได้รับความร้อนถูกนำไปใช้ประโยชน์อย่างกว้างขวาง เช่น การเว้นรอยต่อของรางรถไฟ การเว้นช่องว่างของหัวสะพาน การประดิษฐ์เทอร์มอมิเตอร์ และการติดตั้งเทอร์มอสแตตไฟฟ้า เพื่อใช้ควบคุมระดับอุณหภูมิของเครื่องใช้ไฟฟ้า เป็นต้น