วิทยาการหลังการเก็บเกี่ยวมีความสําคัญอย่างไร

กลุ่มวิจัย Postharvest Logistics เป็นหนึ่งในสี่กลุ่มวิจัยหลักของศูนย์นวัตกรรมเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยว โดยการสนันสนุนภายใต้สำนักพัฒนาบัณฑิตศึกษาและวิจัยด้านวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี ของสำนักงานคณะกรรมการการอุดมศึกษา โดยมุ่งเน้นการวิจัยเพื่อลดความสูญเสียของผลิตผลเกษตรหลังการเก็บเกี่ยว ในเรื่องระบบการจัดการและระบบการเก็บรักษาของผลิตผลทางการเกษตร ตั้งแต่ในแปลงปลูก การเก็บเกี่ยว การจัดการหลังการเก็บเกี่ยว การเก็บรักษา การขนส่ง จนไปถึงตลาดปลายทางเพื่อแก้ปัญหาการจัดการคุณภาพในตลาดสินค้าเกษตรทั้งในประเทศ (ซุปเปอร์มาร์เก็ตและตลาดค้าปลีก) และการส่งออก และมุ่งเน้นไปที่การทำงานวิจัยเพื่อนำไปใช้ประโยชน์ได้จริงในเชิงพานิชย์ นอกจากนี้ยังมีหน้าที่ในการผลิตบัณฑิตในระดับปริญญาโทและเอก เพื่อผลิตบุคคลากรที่คุณภาพทางด้านวิทยาการหลังการเก็บเกี่ยวไปทำงานวิจัยในหน่วยงานทั้งในภาครัฐและเอกชน รวมทั้งยังมีผลงานในการตีพิมพ์บทความในวารสารทางวิชาการระดับนานาชาติ และมีการจัดเผยแพร่งานวิจัยของกลุ่มวิจัยฯ ทั้งในระดับชาติและระดับนานาชาติอย่างต่อเนื่อง

ประโยชน์และความสำคัญ

การลดการสูญเสียของผลผลิตเกษตรหลังการเก็บเกี่ยวเป็นเครื่องมือที่สำคัญของระบบการค้าสินค้าเกษตรของไทยในเวทีการค้าโลก สามารถเพิ่มผลกำไรและมูลค่าสินค้าเกษตร ทำให้สามารถแข่งขันได้ในตลาดการค้าที่นับวันจะทวีความรุนแรงในด้านราคาและคุณภาพ

งานวิจัยที่มุ่งเน้น

งานวิจัยปัจจุบันมุ่งเน้นการรักษาคุณภาพหลังการเก็บเกี่ยวของผลิตผลสดทางการเกษตร เช่น เงาะ มะม่วง มะละกอ กล้วยไม้ และข้าว ซึ่งเป็นสินค้าที่มีส่วนแบ่งทางการตลาดสูงในกลุ่มสินค้าเกษตรทั้งในและต่างประเทศ

ตัวอย่างงานวิจัยที่ทำการวิจัย

• การยืดอายุเงาะภายใต้บรรจุภัณฑ์ดัดแปลงสภาพบรรยากาศ
• การยืดอายุเงาะภายใต้สภาพบรรยากาศควบคุม
• การใช้สารส่งเสริมคุณภาพเพื่อลดการคายน้ำ และรักษาสภาพขนเงาะ
• การศึกษาโซ่อุปทานและระบบการขนส่งเงาะเพื่อการส่งออก

• การยืดอายุผลมะละกอดิบและสุกหลังการเก็บเกี่ยว
• ระบบการเก็บรักษาเส้นมะละกอดิบ
• การเก็บรักษามะละกอสุกตัดแต่งสดพร้อมบริโภค

• การใช้น้ำยาส่งเสริมคุณภาพลดการสูญเสียของกล้วยไม้หลังตัดดอก
• การยืดอายุการปักแจกันไม้ตัดดอก และกล้วยไม้

• การยืดอายุการเก็บรักษามะม่วงภายใต้สภาวะดัดแปลงบรรยากาศ
• การยืดอายุการเก็บรักษามะม่วงโดยใช้สารเคลือบ
• การยืดอายุการเก็บรักษามะม่วงโดยใช้บรรจุภัณฑ์ชนิดต่างๆ

แผนงานวิจัยในอนาคต

ทิศทางของงานวิจัยของกลุ่ม Postharvest Logistics ในอนาคตจะมุ่งเน้นระบบการเก็บรักษาเพื่อให้ได้ผลิตผลคุณภาพดี เพื่อสามารถรับรองอายุการเก็บรักษาของผลิตผลแต่ละชนิดได้ โดยมุ่งวิจัยการควบคุมคุณภาพผลิตผลตั้งแต่แปลงก่อนการเก็บเกี่ยว ระบบโซ่อุปทาน และงานวิจัยทาง Logistics รวมไปถึงการใช้ระบบการตรวจสอบคุณภาพของผลิตผลก่อนถึงมือผู้บริโภค

ในช่วงระยะเวลา 2 ปีที่ผ่านมาทุกประเทศทั่วโลกรวมถึงประเทศไทยต้องเผชิญกับปัญหาการระบาดของโรคโควิด 19 ซึ่งส่งผลกระทบเป็นวงกว้างต่อชีวิตความเป็นอยู่ของประชากร ก่อให้เกิดวิกฤตในด้านต่างๆ ตามมาอีกมากมาย โดยเฉพาะด้านอาหารที่ถูกจำกัดทั้งการผลิตและขนส่งตามมาตรการการควบคุมและป้องกันโรค ส่งผลให้ปริมาณอาหารไม่เพียงพอต่อความต้องการ ในหลายๆ ประเทศจึงประสบปัญหาการขาดแคลนอาหารในการบริโภคนับว่าเป็นการซ้ำเติมการดำเนินชีวิตของประชากร สำหรับประเทศไทยซึ่งเป็นประเทศผู้ผลิตสินค้าเกษตรที่สำคัญของโลก ปัญหาการขาดแคลนอาหารจึงไม่รุนแรงดังเช่นประเทศอื่น อย่างไรก็ตามในช่วงต่อจากนี้เราจึงควรพลิกวิกฤตให้เป็นโอกาส โดยการพัฒนาภาคการเกษตรของไทยให้ทัดเทียมกับนานาประเทศ และสามารถผลิตสินค้าเกษตรให้มีคุณภาพตรงตามที่ตลาดต้องการ ซึ่งเป็นส่วนช่วยนำเงินตราต่างประเทศมาพัฒนาเศรษฐกิจของประเทศได้ จึงมีความจำเป็นอย่างยิ่งที่ทุกภาคส่วนจะต้องร่วมมือกัน เพื่อช่วยกันแก้ปัญหาและพัฒนาการผลิตภาคเกษตรของประเทศไทยอย่างครบวงจร ตั้งแต่ระดับต้นน้ำ กลางน้ำ และปลายน้ำ โดยเฉพาะในระดับกลางน้ำซึ่งมีส่วนสำคัญเพื่อเชื่อมโยงทั้งระดับต้นน้ำและปลายน้ำเข้าด้วยกัน จึงจะทำให้เกิดการพัฒนาอย่างต่อเนื่องและยั่งยืน

ดังนั้น การพัฒนาทางด้านเทคโนโลยีหลังการเก็บเกี่ยวของประเทศไทย (ระดับกลางน้ำ) จึงมีบทบาทสำคัญในการผลิตสินค้าเกษตร ซึ่งเกี่ยวข้องกับการพัฒนาเทคโนโลยีเพื่อลดความสูญเสียรวมถึงการพัฒนาคุณภาพผลิตผลในระหว่างการเก็บเกี่ยว การขนส่ง ตลอดจนการเก็บรักษา จึงมีความจำเป็นมากยิ่งขึ้น เพื่อสร้างความมั่นใจในด้านคุณภาพและความปลอดภัยของผลิตผลหลังการเก็บเกี่ยว ในยุคที่มีการระบาดของโรคโควิด 19 และกระบวนการเพิ่มมูลค่าของสินค้าเกษตรให้มีมูลค่าสูงขึ้น และเป็นที่ต้องการของตลาดทั้งในและต่างประเทศ เพื่อรักษาศักยภาพการเป็นประเทศผู้ค้าผลผลิตเกษตรที่สำคัญของโลกไว้ รวมทั้งการคำนึงถึงความมั่นคงและปลอดภัยทางอาหารสำหรับการพัฒนาด้านการเกษตรที่ยั่งยืน ในการนี้ต้องอาศัยการถ่ายทอดวิทยาการและเทคโนโลยีที่ก้าวหน้าจากการค้นคว้าและวิจัยสู่ผู้มีส่วนได้ส่วนเสียในมิติต่างๆ ผ่านการจัดประชุมวิชาการวิทยาการหลังการเก็บเกี่ยวแห่งชาติ ครั้งที่ 19 แบบออนไลน์ นับได้ว่าเป็นโอกาสสำคัญที่นักวิชาการ นักวิจัย นิสิต นักศึกษา และผู้ที่เกี่ยวข้องทั้งภาครัฐและภาคเอกชน ได้เผยแพร่ผลงานทางวิชาการสู่สาธารณะ ได้แลกเปลี่ยนความรู้ ปัญหา และประสบการณ์ ผ่านระบบการนำเสนอผลงานวิจัยในรูปแบบออนไลน์ ซึ่งก่อให้เกิดความเชี่ยวชาญ ความเข้าใจ และการสร้างเครือข่ายด้านการวิจัย อันจะส่งผลให้ความสามารถในการแข่งขันของสินค้าเกษตรไทยในตลาดโลกเพิ่มอย่างมีประสิทธิภาพ