Advertisement
เมื่อครั้งพระบาทสมเด็จพระพุทธเลิศหล้านภาลัย โปรดเกล้าฯ ให้ชำระเสภาขุนช้างขุนแผน ได้ทรงประชุม กวีเอก สมัยนั้น ช่วยกันแต่งคนละตอนสองตอน สุนทรภู่ก็ได้รับมอบหมายให้ร่วมแต่งด้วย และท่านคงต้องแต่งอย่างสุดฝีมือ เพราะถือเป็นการประกวด ประขันฝีปากกันอย่างเต็มความสามารถ เรื่องขุนช้างขุนแผนนี้ ถือว่าเป็นเพชรเม็ดงาม เม็ดหนึ่งของวรรณกรรมไทย ด้วยอุดมไปด้วย คุณค่าทางวรรณศิลป์อย่างครบถ้วน ทั้งความประณีตบรรจงในการแต่ง กระบวนกลอนเล่นสัมผัสอย่างไพเราะและมีเนื้อความดีตลอดเรื่อง สอดแทรกแง่คิดเกี่ยวกับชีวิตและ สามารถสร้าง อารมณ ์สะเทือนใจแก่ผู้อ่านให้เห็นภาพและซาบซึ้งไปกับตัวละครได้อย่างดีเยี่ยม
กำเนิดพลายงาม
เมื่ออยู่กับขุนช้าง นางวันทองไม่เคยเป็นสุข จนท้องแก่ได้สิบเดือนก็คลอดบุตรเป็นชาย หน้าตาเหมือนขุนแผน และนางวันทองตั้งชื่อว่าพลายงาม ส่วนขุนช้างเห็นบุตรหน้าเหมือนขุนแผนก็ยิ่งแค้น แล้วก็ยิ่งโมโหที่นางวันทองนั้นเป็นคนสองใจ ทั้งยังตั้งชื่อลูกเหมือนขุนแผนซึ่งเป็นพ่อแท้ ๆ อีกด้วย จึงคิดจะฆ่าพลายงามเสียขุนช้างพาพลายงามไปฆ่า
วันหนึ่งนางวันทองล้มป่วยลง ขุนช้างจึงแกล้งชวนพลายงามไปดูสัตว์ในป่า พอถึงที่เปลี่ยวก็จะฆ่า ได้ทำร้ายจนพลายงามสลบไป ผีพรายลูกน้องขุนแผนเข้าปกป้องไว้ ขุนช้างเข้าใจว่าตายแล้ว ทำเป็นชมป่า จนกระทั่งกลับมาถึงเรือน ฝ่ายผีพรายช่วยกันพยาบาลจนหาย เมื่อพลายงามฟื้นขึ้น นางพรายก็บอกว่าพวกตนเป็นบ่าวของขุนแผน แล้วจะไปบอกนางวันทองให้มารับ |
นางวันทองนั้น เกิดลางโดยเขม่นคิ้วตั้งแต่กลางวัน พอนอนหลับก็ฝันเห็นพลายงามถูกขุนช้างเอาขอนทับ ก็ตกใจตื่นเห็นแมงมุมอุ้มไข่ตีอก ก็ห่วงลูกลุกออกจากห้องหาลูกไม่พบ รู้ว่าตามขุนช้างไปเที่ยวป่า จึงได้ร้องไห้เดินตามหาไปถึงในป่า เห็นพลายงามยืนร้องไห้อยู่ พลายงามก็เล่าให้นางวันทองฟัง นางวันทองจึงบอกว่า พ่อของพลายงามชื่อขุนแผน เป็นศัตรูคู่แค้นกับขุนช้าง แต่ตอนนี้พ่อถูกขังคุกอยู่ หากลูกอยู่ที่นี่ต่อไปก็จะอันตราย ควรจะไปอยู่กับย่าทองประศรีที่กาญจนบุรี แต่ทางทุรกันดารคงจะลำบากมาก
นางวันทองพาพลายงามไปฝากวัด
- "แม่รักลูกลูกก็รู้อยู่ว่ารัก
คนอื่นสักหมื่นแสนไม่แม้นเหมือน
จะกินนอนวอนว่าเมตตาเตือน จะจากเรือนร้างแม่ไปแต่ตัว"
เมื่อพลายงามเดินทางไปจนถึงกาญจนบุรี ก็ไถ่ถามแม่เด็กชาวบ้านถึงบ้านของนางทองประศรี พวกเด็กก็บอกให้ ฝ่ายนางทองประศรีเมื่อพลายงามลงมากราบแล้วบอกว่า ตนเป็นหลาน มาจากบ้านนางวันทองเมืองสุพรรณบุรี แล้วถามว่ามาหาย่าชื่อนางทองประศรี นางทองประศรีดูหน้าก็รู้ว่าเป็นหลานจริงก็เข้ากอดพลายงาม แล้วพาไปอาบน้ำฝน ไพลทารอยถูกตีให้ พร้อมกับซักถามชื่อและเรื่องราวต่าง ๆ พลายงามเล่าเรื่องทั้งหมดให้ฟัง นางทองประศรีได้ฟังก็โกรธแล้วบอกว่า มาอยู่ที่นี่แล้วไม่ต้องกลัวอะไรอีก จากนั้นก็ให้ทำพิธีบายศรีสู่ขวัญพลายงาม |
".....พลางเรียกหาข้าคนมาบนหอ | ให้นั่งต่อต่อกันเป็นอันดับ | |
บายศรีตั้งพรั่งพร้อมน้อมคำนับ | เจริญรับมิ่งขวัญรำพันไป | |
ขวัญพ่อพลายงามทรามสวาดิ | มาชมภาชนะทองอันผ่องใส....." | |
".....ขวัญมาหาย่าเถิดอย่าเพลิดเพลิน | จงเจริญร้อยปีอย่ามีภัย | |
แล้วจุดเทียนเวียนวงส่งให้บ่าว | มันโห่กราวเกรียวลั่นสนั่นไหว | |
คอยรับเทียนเวียนส่งเป็นวงไป | แล้วดับไฟโบกควันให้ทันที | |
มะพร้าวอ่อนป้อนเจ้าทั้งข้าวขวัญ | กระแจะจันทน์เจิมหน้าเป็นราศี | |
ให้สาวสาวลาวเวียงที่เสียงดี | มาซอปี่อ้อซั้นทำขวัญนาย....." |
พลายงามพบขุนแผนฝ่ายขุนแผนตั้งแต่ติดคุก จึงนั่งสานกระทายขาย โดยให้นางแก้วกิริยาช่วยทารัก ขายใบละบาท เมื่อเห็นแม่มาก็พาเข้าไปในห้อง เห็นพลายงามก็ถามว่า ลูกใครหน้าตาน่าเอ็นดู นางทองประศรีเล่าเรื่องต่าง ๆ ให้ฟัง ขุนแผนสงสารลูกและแค้นขุนช้าง จึงบอกว่า ค่ำนี้จะไปฆ่าขุนช้าง นางทองประศรีพูดทัดทาน ตอนนี้มีเคราะห์ก็ควรจะเก็บเนื้อเก็บตัวให้ดี วันข้างหน้าคงจะหมดเคราะห์จนพ้นโทษได้
นางทองประศรีสอนวิชาพลายงามขุนแผนได้ฟังก็คิดได้ และขอให้นางทองประศรีช่วยสอนความรู้ให้ พลายงาม
" ลูกเห็นแต่แม่คุณค่อยอุ่นใจ | ช่วยสอนให้พลายงามเรียนความรู้ | |
อันตำรับตำราสารพัด | ลูกเก็บจัดแจงไว้ที่ในตู้ | |
ถ้าลืมหลงตรงไหนไขออกดู | ทั้งของครูของพ่อต่อกันมา | |
แล้วลูบหลังสั่งความพลายงามน้อย | เจ้าจงค่อยร่ำเรียนเขียนคาถา | |
รู้สิ่งไรก็ไม่สู้รู้วิชา | ไปเบื้องหน้าเติบใหญ่จะให้คุณ" |
"อันเรื่องราวกล่าวความพลายงามน้อย | ค่อยเรียบร้อยเรียนรู้ครูทองประศรี | |
ทั้งขอมไทยได้สิ้นก็ยินดี | เรียนคัมภีร์พุทธเพทพระเวทมนต์ | |
ปัถมังตั้งตัวนะปัดตลอด | แล้วถอนถอดถูกต้องเป็นล่องหน | |
หัวใจกริดอิทธิเจเสน่ห์กล | แล้วเล่ามนต์เศกขมิ้นกินน้ำมัน | |
เข้าในห้องลองวิชาประสาเด็ก | แทงจนเหล็กแหลมลู่ยูขยั้น | |
มหาทมื่นยืนยงคงกระพัน | ทั้งเลขยันต์ลากเหมือนไม่เคลื่อนคลาย | |
แล้วทำตัวหัวใจอิติปิโส | เสดาะโซ่ตรวนได้ดังใจหมาย | |
สะกดคนมนตร์จังงังกำบังกาย | เมฆฉายสูรย์จันทร์ขยันดี | |
ทั้งเรียนธรรมกรรมฐานนิพพานสูตร | ร้องเรียกภูตพรายปราบกำหราบผี | |
ผูกพยนต์หุ่นหญ้าเข้าราวี | ทองประศรีสอนหลานชำนาญมา..." |
พลายงามโกนจุก
ฝากพลายงามกับจมื่นศรีเมื่อนางทองประศรีพาไปพบขุนแผน ขุนแผนรู้ว่าพลายงามอยากถวายตัว ก็สนับสนุน แล้วได้ซักถามความรู้ และให้พลายงามท่องให้ฟัง อีกทั้งได้สั่งสอนพลายงามอยู่จนค่ำ ก็แอบพาลูกไปพบจมื่นศรีที่บ้าน แล้วเล่าเรื่องราวให้ฟัง และขอให้จมื่นศรีพาไปถวายตัว จมื่นศรีบอกว่าจะเป็นธุระเรื่องถวายตัวให้ฝ่ายจมื่นศรี เมื่อเห็นว่าพลายงามจะเข้าถวายตัว ก็สอนเรื่องเกี่ยวกับ พระกำหนด กฎหมาย ราชาศัพท์ และอื่นๆ ที่เกี่ยวกับการรับราชการ
"จะเป็นข้าจอมนรินทร์ปิ่นนคร | อย่านั่งนอนเปล่าเปล่าไม่เข้าการ | |
พระกำหนดกฎหมายมีหลายเล่ม | เก็บไว้เต็มตู้ใหญ่ออกไขอ่าน | |
กรมศักดิหลักชัยพระอัยการ | มณเฑียรบาลพระบัญญัติตัดสำนวน | |
แล้วให้รู้สุภาษิตบัณฑิตพระร่วง | ตามกระทรวงผิดชอบคิดสอบสวน | |
ราชาศัพท์รับสั่งให้บังควร | รู้จงถ้วนถี่ไว้จึงได้การ..." |
"ให้พลายงามตามไปนั่งตรงตั้งของ | ตามทำนองพระหมื่นศรีสั่งถี่ถ้วน | |
ฝ่ายข้าเฝ้าเจ้าพระยาเวลาจวน | ต่างก็ชวนกันเข้ามาหน้าพระโรง | |
นุ่งสมปักชักชายกรายกรีดเล็บ | ผ้ากราบเหน็บแนบหน้าดูอ่าโถง | |
พอเวลานาทีถ้วนสี่โมง | เข้าพระโรงพร้อมหน้าข้าราชการ" |