ผลงานทางด้านการประดิษฐ์ท่ารำของท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี

ท่านผู้หญิงแผ้ว กำลังสอนท่ารำ ในการแสดงโขนรามเกียรติ์.

เพื่อเชิดชูเกียรติ นาฏยาจารย์ 5 แผ่นดิน ท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี ศิลปินแห่งชาติ สาขาศิลปะการแสดง (นาฏศิลป์ไทย) คนแรกของประเทศไทย และสานต่อเจตนารมณ์ในการอนุรักษ์นาฏศิลป์ไทย พร้อมทั้งให้การช่วยเหลือเหล่านาฏศิลปินอาวุโส กองทุนท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี, ทายาท, ศิษยานุศิษย์ จึงร่วมกับ สำนักการสังคีต กรมศิลปากร จัดการแสดงนาฏศิลป์ไทยในโอกาสรำลึก “109 ปีชาตกาล ท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี” ซึ่ง เพชรพริ้ง สารสิน หลานยายท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี เผยว่า การจัดการแสดงในครั้งนี้ทางกรมศิลป์เป็นผู้ริเริ่มร่วมกับทายาท เพื่อแสดงผลงานการประดิษฐ์ท่ารำของคุณยาย (ท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี) พร้อมทั้งสืบสานความงดงามของนาฏศิลป์ไทยให้คนรุ่นหลังได้เห็น และก่อนท่านจะเสียชีวิต ท่านตั้งกองทุนเพื่อช่วยเหลือนาฏศิลปินอาวุโส ซึ่งเวลาเจ็บป่วย หากไม่มีลูกหลานดูแลจะลำบาก รายได้จากการจัดงานนี้ จึงนำไปสมทบเข้ากองทุนดังกล่าว เพื่อเป็นสวัสดิการแก่นาฏศิลปินอาวุโส

ทายาทท่านผู้หญิงแผ้วกล่าวต่อ ว่า ในการแสดงจะมีการอธิบายที่มาที่ ไปที่น่าสนใจของท่ารำ รวมถึงเกร็ดเล็ก เกร็ดน้อย ซึ่งจะทำให้การชม ละครสนุกยิ่งขึ้น คุณยายเป็นคนหนึ่งที่ช่างสังเกต เก็บรายละเอียด และมีโอกาสไปต่างประเทศ จึงได้เห็นสิ่งใหม่ๆและได้นำมาปรับใช้กับนาฏศิลป์ไทย เช่น ระบำสุโขทัย ท่านศึกษาค้นคว้าประติมากรรมโบราณ เพื่อนำมาประดิษฐ์ท่ารำให้สอดคล้องกับทางโบราณคดี หรือระบำม้า ท่านได้เห็นการแสดงของม้าในประเทศโปรตุเกส ที่มีลีลางดงาม เลยนำมาปรับใช้ รวมทั้งระบำนางเงือก ที่นำเอาการแสดงบัลเล่ต์เข้ามาประ ยุกต์ใช้ด้วย เวลาที่ท่านคิดท่ารำนั้นไม่มีการจดบันทึก คิดเองเดี๋ยวนั้นสดๆ แล้วสอนลูกศิษย์แบบทุ่มหมดตัว ซึ่งการสอนของครูนาฏศิลป์จะเป็นแบบนี้คือ สอนให้ลูกศิษย์หมดทุกอย่างเพื่อที่จะช่วยกันสืบสานศิลปะด้านนี้ต่อไป ตนในฐานะทายาทรู้สึกภูมิใจในตัวท่าน ที่เป็นคนตั้งใจทำงาน และทุ่มเทกับงาน ซึ่งท่านไม่ต้องพูดต้องสอน แต่ทำให้เห็นเลย และท่านก็พูดกับลูกหลานตลอดว่า ท่านภูมิใจที่ยังทำงาน รับใช้ชาติ

สำหรับการแสดง “109 ปีชาตกาล ท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี” จะจัดขึ้นในวันที่ 23 ธ.ค.55 ที่โรงละครแห่งชาติ มี 2 รอบ 10.00 น. โดยจะมีการแสดง ระบำสุโขทัย, รำฉุยฉายฮเนา, นางพญาคำปินขอฝน ละครนอกเรื่องคาวี เป็นต้น และรอบ 14.00 น. มีการแสดงรำมโนห์ราบูชายัญ, รำลาวดวงเดือน, โขน เรื่องรามเกียรติ์ เป็นต้น ซึ่งแสดงโดยศิลปินแห่งชาติ อ.จตุพร รัตนวราหะ, อ.รัจนา พวงประยงค์ และ ดร.ศุภชัย จันทร์สุวรรณ์ รวมทั้งนาฏศิลปิน อาทิ อ.บุนนาค ทรรทรานนท์, อ.ปกรณ์ พรพิสุทธิ์ เป็นต้น สำรองที่นั่งที่โรงละครแห่งชาติ 0-2224-1342.

๑๐๙ ปีชาตกาล ท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี

เผยแพร่: 24 ธ.ค. 2555 20:46   โดย: MGR Online

นาฏศิลป์ไทย เป็นมรดกทางวัฒนธรรมของชาติไทยและเป็นหนึ่งในเอกลักษณ์ประจำชาติ นาฏศิลป์ไทยหลายชุด กำเนิดขึ้นจากอัจฉริยภาพของ ท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี ผู้เป็นบรมครูนาฏศิลป์ไทย ท่านอุทิศกายใจฝึกฝน ถ่ายทอดศิลปะการแสดงมาตั้งแต่วัยเยาว์ ซึ่งนับได้ว่าท่านคือผู้ดำรงรักษา และสร้างสรรค์ผลงานด้านนาฏศิลป์ไทยยาวนานถึง ๕ แผ่นดิน

กุลสตรีเบญจกัลยาณี

ท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี มีนามเดิมว่า “แผ้ว สุทธิ์บูรณ์” เกิดเมื่อวันที่ ๒๕ ธันวาคม พ.ศ.๒๔๔๖ ในครอบครัวคนสามัญจากจังหวัดฉะเชิงเทรา ในสมัยนั้นโอกาสที่ผู้หญิงจะรู้หนังสือหรือได้เล่าเรียนนั้นน้อยมาก ด้วยการศึกษาจำกัดอยู่ในวงแคบเฉพาะผู้ชาย ส่วนสถานที่ที่สตรีเพศพอจะได้รับแหล่งวิชาความรู้คือ “ในวัง”

ท่านผู้หญิงแผ้วเป็นหนึ่งในจำนวนผู้หญิงไม่กี่คนที่มีโอกาสได้เล่าเรียนจนอ่านออกเขียนได้ และสามารถเรียนจนแตกฉานถึงขนาดแต่งกลอนได้

ขณะอายุได้ ๘ ปี บิดามารดาท่านผู้หญิงแผ้วตระเตรียมจัดของใส่หีบ เพื่อนำบุตรสาวไปฝากเรียนกับแหม่มโคล มีคนจากวังสวนกุหลาบมาบอกว่าพระเจ้าน้องยาเธอ เจ้าฟ้าอัษฎางค์เดชาวุธ กรมหลวงนครราชสีมา ได้ตั้งโรงเรียนละครเด็กตัวเล็กๆ ในวัง โดยให้เรียนหนังสือ และเรียนรำละครด้วย ท่านผู้หญิงแผ้วจึงถวายตัวในสมเด็จพระบรมวงศ์เธอ เจ้าฟ้าอัษฎางค์เดชาวุธ กรมหลวงนครราชสีมา โดยมีท้าวนารีวรคณารักษ์ (แจ่ม ไกรฤกษ์) เป็นผู้ปกครองดูแล

ครั้นเมื่อเจริญวัยขึ้นท่านผู้หญิงแผ้วได้รับความรู้ด้านต่างๆ มากขึ้นเป็นลำดับ ทั้งเรื่องบทละครที่จดจำได้ขึ้นใจ เช่นเดียวกับความรู้อย่างลึกซึ้งในเรื่องเพลงประกอบการร่ายรำ นอกจากนั้นยังรู้ภาษาฝรั่งเศสที่ได้ร่ำเรียนกับแม่ชีที่โรงเรียนพระราชหฤทัย ภาษาอังกฤษที่เรียนกับคุณหญิงราชา รวมถึงความรู้เรื่องมารยาทสังคมและการปรับตัวทำให้ท่านผู้หญิงแผ้วงดงามด้วยมารยาทอันถูกต้องเหมาะสมมาแต่น้อย

ด้านการรำละครนั้นท่านผู้หญิงมากด้วยความรู้ความสามารถ ออกแสดงเป็นตัวเอกในโอกาสถวายทอดพระเนตรหน้าพระพักตร์พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวหลายครั้งหลายครา ประกอบกับความงดงามทั้งกายใจ จึงถือเป็นกุลสตรีครบถ้วน สมเป็นเบญจกัลยาณีโดยแท้

นาฏยาจารย์ ๕ แผ่นดิน ผู้สืบสร้างรำไทย

เป็นเสียงเดียวกันว่า “ท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี” หรือ “หม่อมอาจารย์” เป็นบรมครูนาฏศิลป์ที่ทุ่มเทถ่ายทอดความรู้แก่ลูกศิษย์อย่างเต็มที่ไม่มีหวงแม้แต่น้อย ท่านดุและเคี่ยวเข็ญเพื่อให้ลูกศิษย์แสดงได้อย่างถูกต้องงดงาม ทั้งยังมีเมตตาให้ความรักและความรู้ในการดำเนินชีวิตด้านต่างๆ เรียกได้ว่าท่านผู้หญิงเป็นมากกว่าครู และเปรียบเสมือน “แม่” อีกคนหนึ่ง

นางเพชรพริ้ง สารสิน ทายาท (หลานยาย) ของท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี เผยว่า ท่านผู้หญิงมีความรักในด้านการรำละครแต่เยาว์วัย ได้รับการฝึกหัดจากครูนาฏศิลป์ในราชสำนักหลายท่าน จนมีความรู้ความสามารถออกแสดงเป็นตัวละครเอก ถวายทอดพระเนตรต่อหน้าพระพักตร์พระบาทสมเด็จพระมงกุฎเกล้าเจ้าอยู่หัวหลายครั้ง เช่น การแสดงเป็นอิเหนา และนางดรสา ในละครเรื่อง “อิเหนา” แสดงเป็นพระพิราพ และทศกัณฐ์ ในการแสดงโขนเรื่อง “รามเกียรติ์” เป็นต้น

ภายหลังเมื่อท่านสมรสกับพลตรีสนิทวงศ์เสนี (ม.ร.ว.ตัน สนิทวงศ์) และมีโอกาสติดตามสามีซึ่งรับราชการเป็นฑูตทหาร ไปประจำการในต่างประเทศ เช่น ฝรั่งเศส อังกฤษ อิตาลี และโปรตุเกส ท่านก็สนใจศึกษานาฏศิลป์ไทยเป็นอย่างยิ่ง

ตอนที่ท่านกลับประเทศไทยและมาทำงานในฐานะผู้เชี่ยวชาญนาฏศิลป์ไทยของกรมศิลปากร ระหว่างปี พ.ศ.๒๔๙๑- ๒๕๓๕ ท่านได้นำวิชาความรู้ด้านนาฏศิลป์จากประเทศต่างๆ มาพัฒนาให้นาฏกรรมไทย ซึ่งเคยเนิบช้าให้มีความกระชับ แต่ยังคงไว้ซึ่งความงดงามตามแบบแผน ตัวอย่างเช่น ระบำม้า หรือ ระบำอัศวลีลา ท่านผู้หญิงเคยเล่าให้ดิฉันฟังว่า ลีลาท่าเต้นโขยกเขยกไปมาของผู้แสดงระบำม้านั้น ท่านจำมาจากประเทศโปรตุเกส แล้วนำมาปรับปรุงให้เป็นท่ารำแบบไทยๆ

สืบสานนาฏศิลป์ไทยให้คงอยู่

ในการแสดงนาฏศิลป์ครั้งนี้ คณะผู้จัดงานได้คัดเลือกผลงานที่โดดเด่นของท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี มาจัดแสดงได้แก่ ระบำสุโขทัย รำฉุยฉายเฮนา นางพญาคำปินขอฝน ออกฟ้อนจันทราพาฝัน รำมโนราห์บูชายัญ ออกรำซัดชาตรี รำลาวดวงเดือน ละครนอกเรื่อง “คาวี” ตอนชุบตัวท้าวสันนุราชถึงคันธมาลีขึ้นหึง และโขนเรื่อง “รามเกียรติ์” ตอนปราบกากนาสูร ร่วมแสดงโดยศิลปินแห่งชาติ นาฏศิลปินอาวุโส นาฏศิลปินรับเชิญ และนาฏศิลปินชั้นนำที่มีชื่อเสียงของสำนักการสังคีต กรมศิลปากรอย่างครบครัน รายได้สมทบกองทุนท่านผู้หญิงแผ้ว เพื่อสืบสานงานนาฏศิลป์ไทยและช่วยเหลือนาฏศิลปินอาวุโสต่อไป

นายปกรณ์ พรพิสุทธิ์ ผู้อำนวยการสำนักการสังคีต กรมศิลปากร กล่าวว่าสำนักการสังคีต รู้สึกเป็นเกียรติอย่างยิ่งที่ได้มีโอกาสร่วมแสดงมุทิตาจิตจัดงานรำลึก “๑๐๙ ปีชาตกาล ท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี” ท่านเป็นคลังความรู้ด้านนาฏศิลป์อย่างแท้จริง มีบทบาทสำคัญในการฟื้นฟู ปรับปรุง และวางรากฐานการแสดงหลายอย่างของกรมศิลปากร เพราะท่านเชี่ยวชาญท่ารำของตัวละครสรรพสัตว์ต่างๆ ที่ท่านประดิษฐ์ไว้อย่างวิจิตรงดงาม นอกจากนี้ ท่านยังมีความสามารถในการประพันธ์บทสำหรับการแสดงทั้งโขนและละครอีกด้วย

ท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี เป็นผู้ที่ได้รับเกียรติสูงสุดทางด้านนาฏศิลป์ของโลกละคร และเป็นครูผู้สร้างความภาคภูมิใจให้แก่นาฏศิลปินไทยทุกคน ท่านมีความตั้งใจ ทุ่มเทเพื่อให้งานศิลปะแขนงนี้ได้รับการเชิดชู และดำรงสืบต่อชั่วลูกชั่วหลาน กล่าวได้ว่าท่านผู้หญิงแผ้วเป็นเสมือนศูนย์รวมศิลปวัฒนธรรมไทย เป็นผู้รอบรู้ในศิลปะวิทยาการด้านนาฏศิลป์อย่างลึกซึ้ง ยากจะหาผู้ใดเสมอเหมือน

ข่าวโดย ASTV ผู้จัดการ Live

ท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี มีคุณูปการต่อวงการนาฏศิลป์ไทยอย่างไร

ท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี ประดิษฐ์ท่ารําอะไรบ้าง

ผลงานในข้อใดเป็งานของท่านผู้หญิงแผ้ว สนิทวงศ์เสนี

ผู้ที่ประดิษฐ์ท่ารำระบำมิตรสัมพันธ์มั่นใจไทย – เกาหลีคือใคร *