สะสาง Seiri (เซริ) (ทำให้เป็นระเบียบ) คือ การแยกระหว่างของที่จำเป็นต้องใช้กับของที่ไม่จำเป็นต้องใช้ขจัดของที่ไม่จำเป็นต้องใช้ทิ้งไป
สะดวก Seiton (เซตง) = สะดวก (วางของในที่ที่ควรอยู่) คือ การจัดวางของที่จำเป็นต้องใช้ให้เป็นระเบียบสามารถหยิบใช้งานได้ทันที
สะอาด Seiso (เซโซ) = สะอาด (ทำความสะอาด) คือการปัดกวาดเช็ดถูสถานที่ สิ่งของ อุปกรณ์ เครื่องมือเครื่องจักร ให้สะอาดอยู่เสมอ
สุขลักษณะ Seiketsu (เซเคทซึ) = สุขลักษณะ (รักษาความสะอาด) คือ การรักษาและปฏิบัติ 3ส ได้แก่ สะสาง สะดวก และสะอาดให้ดีตลอดไป
สร้างนิสัย Shitsuke (ซึทซึเคะ) = สร้างนิสัย (ฝึกให้เป็นนิสัย) คือ การรักษาและปฏิบัติ4ส หรือสิ่งที่ กำหนดไว้แล้วอย่างถูกต้องจนติดเป็นนิสัย
เหตุผลที่กิจกรรม 5ส ได้รับความนิยมอย่างแพร่หลาย
5ส เป็นเทคนิคที่ทุกคนสามารถเข้าใจแนวทางการปฏิบัติได้ง่าย อุปกรณ์ที่ใช้มีเพียงเครื่องมือทำความสะอาด ซึ่งใช้งบประมาณต่ำ ผู้ทำ 5ส ได้เรียนรู้การทำงานเป็นทีมเป็นกิจกรรมที่ปฏิบัติเป็นกลุ่มพื้นที่ ซึ่งมีส่วนสนับสนุนเรื่องการทำงานเป็นทีม สมาชิกในพื้นที่ได้ร่วมกันวางแผน
และลงมือปรับปรุงพื้นที่ ปฏิบัติงานของตนเอง และกลุ่มกิจกรรม 5ส ยังช่วยเสริมสร้างทักษะการเป็นผู้นำให้แก่หัวหน้าพื้นที่อีกด้วยเห็นผลที่เป็นรูปธรรม พื้นที่ได้รับการพัฒนาปรับปรุงให้ดีขึ้นและมีความเป็นระเบียบเรียบร้อย มีการจัดเก็บสิ่งของเป็นระเบียบมากขึ้น ทำให้ไม่ต้องเสียเวลาค้นหาของหรือเอกสาร การปรับปรุงที่เกิดขึ้นเป็นสิ่งที่มองเห็นได้และเป็นรูปธรรม ส่งเสริมการสร้างนิสัย และการมีวินัยในหน่วยงานการปฏิบัติกิจกรรม 5ส อย่างสม่ำเสมอจนกลายเป็นส่วนหนึ่งของกิจวัตรประจำวันจะเสริมสร้างลักษณะนิสัยและความเป็น ระเบียบ วินัยให้แก่ผู้ปฏิบัติกิจกรรม สิ่งของในที่ทำงานมีความเป็นระเบียบเรียบร้อย และจัดเก็บอย่างเป็นระบบ ทำให้การทำงาน มีประสิทธิภาพสูงยิ่งขึ้น
ประโยชน์ของ 5ส
5ส มีคุณค่าในการพัฒนาคนให้ปฏิบัติกิจกรรมจนเกิดเป็นนิสัยที่ดีมีวินัย อันเป็นรากฐานของระบบคุณภาพเพราะเป็นกิจกรรมที่ฝึกให้ทุกคนร่วมกันคิด ร่วมกันทำเป็นทีม ค่อยเป็นค่อยไปไม่ยุ่งยาก ไม่รู้สึกว่าการปฏิบัติงานอย่างมีระเบียบวินัยเป็นภาระเพิ่มขึ้นอีกต่อไป ซึ่งจะเป็นประโยชน์ต่อองค์การดังต่อไปนี้
- สิ่งแวดล้อมในการทำงานดี เป็นการเพิ่มขวัญกำลังใจให้แก่พนักงาน
- ลดอุบัติเหตุในการทำงาน
- ลดความสิ้นเปลืองในการจัดซื้อวัสดุเกินความจำเป็น
- ลดการสูญหายของวัสดุ เครื่องมือ และอุปกรณ์ต่างๆ
- พื้นที่การทำงานเพิ่มขึ้นจากการขจัดวัสดุที่เกินความจำเป็นออกไป
- เพิ่มความสะดวกและรวดเร็วในการทำงานมากขึ้น
- สถานที่ทำงานสะอาดเป็นระเบียบเรียบร้อยสร้างความประทับใจให้เกิดขึ้นกับลูกค้า
- พนักงานมีการทำงานร่วมกันเป็นทีมมากขึ้น
- สร้างความรู้สึกเป็นเจ้าของต่อองค์การของพนักงาน
องค์ประกอบของ 5ส
กิจกรรม 5ส นั้น ส.ทุกตัวจะถูกกำหนดคำนิยามไว้เพื่อให้เกิดความรู้ความเข้าใจ และนำไปสู่การปฏิบัติได้อย่างถูกต้องดังนี้
ส1 : สะสาง คือการแยกของที่จำเป็นออกจากของที่ไม่จำเป็นและขจัดของที่ไม่จำเป็นออกไปโดยกำหนดขั้นตอนไว้ 3 ขั้นตอนประกอบด้วย
- สำรวจ
- แยก
- ขจัด
ส2 : สะดวก คือการจัดวางหรือจัดเก็บสิ่งของต่างๆในสถานที่ทำงานอย่างเป็นระบบเพื่อความ สะดวกปลอดภัยและคงไว้ซึ่งคุณภาพประสิทธิภาพในการทำงานโดยกำหนดขั้นตอนไว้ 4 ขั้นตอนประกอบด้วย
- กำหนดของที่จำเป็น
- แบ่งหมวดหมู่
- จัดเก็บให้เป็นระบบมีระเบียบ
- บ่อยอยู่ใกล้นานๆใช้อยู่ไกล
ส3 : สะอาด คือการทำความสะอาด (ปัด กวาด เช็ด ถู) เครื่องมือ เครื่องจักร อุปกรณ์ สถานที่และใช้ เป็นการตรวจสอบและบำรุงรักษาไปด้วยโดยกำหนดขั้นตอนไว้ 4 ขั้นตอนประกอบด้วย
- กำหนดพื้นที่รับผิดชอบ
- ขจัดต้นเหตุของความสกปรก
- ทำความสะอาดแม้แต่จุดเล็กๆ
- ปัด กวาด เช็ด ถู พื้นให้สะอาด
ส4 : สร้างมาตรฐาน คือการรักษามาตรฐานของความเป็นระเบียบเรียบร้อยให้คงอยู่ตลอดไป
- ไม่มีสิ่งของไม่จำเป็นอยู่ในพื้นที่
- ไม่มีสภาพรกรุงรัง
- ไม่มีสิ่งสกปรกตกค้าง
ส5 : สร้างนิสัย คือการสร้างนิสัยในการมีจิตสำนึก ทัศนคติที่ดีในการปฏิบัติงานตามระเบียบและข้อบังคับอย่างเคร่งครัดรวมทั้ง อบรมให้พนักงานรู้จักค้นคว้า และปรับปรุงสถานที่ทำงาน
5ʠ ����������� �Ԥ�����Ըա�èѴ���ͻ�Ѻ��اʶҹ���ӧҹ������Ҿ��÷ӧҹ����Դ�����дǡ� ����������º���º��� ���Ҵ����������ӹ������Դ����Է���Ҿ㹡�÷ӧҹ� ������ʹ�� ��Фس�Ҿ�ͧ�ҹ� �ѹ�繾�鹰ҹ㹡�������ż�Ե
�����Ӥѭ�ͧ 5�
����ѡ���ͧ�� / ��鹰ҹ� ���ͷ����˹��§ҹ�դ���������º���º���� ���Ҵ� ��ʹ�� ������� ��ҷӧҹ
�դ�������Ǣ�ͧ���ҧ�֡��駡Ѻ��������ż�Ե(Productivity)
�դ�������Ǣ�ͧ�Ѻ��û����Ѵ��Ѿ�ҡ��������
�դ�������Ǣ�ͧ�Ѻ�������Ͷ�ͧ͢����Ѻ��ԡ��
�դ�������Ǣ�ͧ�Ѻ�ѭ������Ǵ����
�������Դ��÷ӧҹ�繷��(Teamwork)� ������ҧ�������Ѥ���˹��§ҹ
�������¢ͧ 5�
1. ���ҧ ������Ǩ����¡���Ѵਹ��Ңͧ���㴨������ ����������㹡����ҹ ���Ǣ�Ѵ�ͧ����������͡仨ҡ��鹷�����Ѻ�Դ�ͺ
2. �дǡ ��èѴ�ҧ�ͧ������㹡����ҹ������к�����º ��Ч��������дǡ㹡�ù����
3. ���Ҵ ��ô����ѡ�����ͻѴ��Ҵ�紶� �Ӥ������Ҵ ʶҹ��� ��зӧҹ �ػ�ó� ����ͧ�������ͧ�����������͡�û�Ժѵԧҹ
4. �آ�ѡɳ� ����ѡ����л�Ѻ��ا��û�Ժѵ� 3� �á �¡�˹� ���ҵðҹ��л�Ժѵ����բ������ѡ������
5. ���ҧ����� ��û�Ժѵ����ҧ������ͧ���Դ�Ե�ӹ֡ �����Դ �����ªԹ�繹����
�ش��������ҧ
����зӧҹ� �����鹪ѡ��зӧҹ�ͧ���Ф�
������͡��� / ����红ͧ / ����ҧ�ͧ
����dz�ͺ��зӧҹ
��ͧ�红ͧ
����Ѻ��ҧ � ������������¹͡���ӧҹ
��鹢ͧʶҹ���ӧҹ� �����駽��ྴҹ
����ª�������Ѻ�ҡ������ҧ
��Ѵ����������ͧ�ͧ������鹷�� ����Ǥ�͠ �վ�鹷����ҧ�ҡ��â�Ѵ��觢ͧ��������������ҧ�С��͡�
��Ѵ����������ͧ��Ѿ�ҡà ��ʴؠ �ػ�ó�����ͧ���ҧ �
Ŵ����ҳ����� / ���ͧ��ʴ���觢ͧ
Ŵ������͡��ë�ӫ�
��������ͷ��ͧ��ͧ�ӧҹ� ��� ���ͪ�����͡�����������ª���ҡ���
Ŵ����㹡�ä����͡���
ʶҹ���ӧҹ�١��ҧ��ҧ� ��� / ���Ҵ�Ҡ ��ҷӧҹ��觢��
Ŵ��ͼԴ��Ҵ�ҡ��÷ӧҹ
�дǡ� :�� ��ѡ��à� �˵ؼŠ ����Ըա��
�˵ؼŠ�� ��ѧ�ҡ�ӡ�����ҧ���Ǡ ��觢ͧ�����繵�ͧ��㹡�÷ӧҹ�е�ͧ�ӡ�èѴ��������к� / ����º� ��������Դ���� ��дǡ�� ����Ǵ����㹡�ù�����ҹ�¤ӹ֧�֧��ѡ����Է���Ҿ� �س�Ҿ������ʹ����������Ǵ������Сͺ�ѹ
��ѡ��à �ҧ�ͧ�����ҹ����繷���繷ҧ� /� �ջ��º͡� ,� �Ӣͧ���ҹ���ǹ�������������� ,� �ҧ�ͧ�����ҹ�����������Ǡ ,� �Ѵ�ͧ�����ҹ�������Ǵ����
����ª�������Ѻ�ҡ����ͧ�дǡ
Ŵ����㹡����Ժ�ͧ����ҹ� ������ͧ�������Ҥ��Ҡ ����ѡ�Դ��鹺��� � �ʹյ
Ŵ���ҡ�÷ӧҹ��Ҿ���� ���Чҹ��ԡ�à �з�����١������Ѻ��ԡ���Ǵ���Ǣ��
��õ�Ǩ�ͺ��觢ͧ��ҧ � ���¢��
������������Է���Ҿ㹡�÷ӧҹ
���������س�Ҿ�ͧ��Ե�ѳ�� / ��ԡ��
���¢�Ѵ�͡�ʷ����Դ�غѵ��˵ؠ ��黯Ժѵԧҹ�դ�����ʹ����ҡ���
�������ҧ��Ҿ�Ǵ��������㹡�÷ӧҹ� ��觨��觼Ŵյ���آ�Ҿ������㨢ͧ��黯Ժѵԧҹ����١���
���Ҵ�� :�� �˵ؼŠ ��Т�鹵�Ըա��
�˵ؼŠ �ҡ˹��§ҹ���ӹ֧�֧����ͧ�������Ҵ� �С�ͼ����´ѧ���
��Ҿ�Ǵ�������ͺ���ҡ��㹡�÷ӧҹ���ʴ��蹠 �����
����ͧ��� / ����ͧ�� ������ʴ��ػ�ó�㹡�÷ӧҹ��������Ҿ���ͪ��ش��� ��ҹ����дǡ
�Դ����٭���¢ͧ��ʴ��ػ�ó� �������Ҩ�Դ��������µ���Թ��� / ��ԡ��
�͡�ʷ����Դ�غѵ��˵ؠ ���ͤ�������ʹ���㹡�÷ӧҹ���٧
��鹵�Ըա�ô��Թ�Ԩ�������Ҵ
��÷Ӥ������Ҵ����dz���ͺ�ͧʶҹ���ӧҹ��� �����ػ�ó�����Ըա�÷���������
��˹���鹷��������н�� ����Ἱ��Ѻ�Դ�ͺ� �¡�˹���ࢵ���Ѵਹ� ���ͤ����дǡ㹡���ͺ������С�õ�Ǩ�ͺ(Audit)� ������ѧ
��������ѭ�����ͤ������˵ط���Ҩ�������Դ����ʡ�á�����Դ��ɢ�е�ҧ �
��ûѴ��Ҵ�紶٤�ô��Թ��������Ƕ֧� ������������з�駨ش��� �ͺ �͡� ��������Ѻ��ҧ �
�ش�����ʹ������ͧ�������Ҵ
��鹠 �Ҽ�ѧ� ����dz����Ѻ��ҧ �
���������зӧҹ� ����ҧ�ͧ� ����͡���
����dz����ͧ��͠ /� �ػ�ó� ��з��������ͧ��͠ /� �ػ�ó� �蹠 ����ͧ�����͡��à ����ͧ���������� ���
ྴҹ������ྴҹ��ͧ
��ʹ俠 ��мҤ�ͺ��ʹ�
����dzʶҹ����ٺ������
����dz����駢����¡� ������
����ª������ҡ�Ԩ�������Ҵ
��Ҿ�Ǵ����� ��к���ҡ��㹡�÷ӧҹ�բ�鹠 ��������ҷӧҹ� ��ѡ�ҹ�դ���������ʶҹ���ӧҹ
������������Է���Ҿ��÷ӧҹ�ͧ����ͧ���������������ʴ��ػ�ó��ҧ �
�����״���ء����ҹ�ͧ�ػ�ó� ����ͧ���������������ǹҹ�ҡ��鹠 ��л����Ѵ������ҳ���ا�ѡ��
Ŵ�ѵ�Ңͧ��� �Թ��Ҡ /� ��ԡ�à �դس�Ҿ�ҡ���
�آ�ѡɳР :� ��ѡࡳ������Ըա��
�е�ͧ�ѡ����觷��������Ƿ�駠 3 ʠ ���յ�ʹ������䢻�Ѻ��اʶҹ���ӧҹ����պ���ҡ�ȹ�ҷӧҹ�¡�˹����ҵðҹ�ͧ���� ʠ ����Ǥ���ҵðҹ�Ԩ����� ���ҧ� �дǡ� ������Ҵ� ���ӴѺ�Ըջ�Ժѵ�������ҧ�Ѵਹ
�Ըա�ô��Թ�Ԩ�����آ�ѡɳ�
����й�㹡�ý֡��Ժѵ�
���������дѺ�٧��Ǩ�ͺ��÷ӡԨ����� 5�
�Ѵ����ա�õ�Ǩ�ͺ (Audit)� ���ҧ��������
�Ѵ����觢ѹ��÷ӡԨ����� 5ʠ �����ҧ����
�آ�ѡɳ� : �Ѵʶҹ���ӧҹ����黯Ժѵԧҹ���آ�Ҿ���·������ ��ʹ���
��Ѵ�������ʶҹ���ӧҹ����ռŵ���آ�Ҿ�������
��Ѵ��Ҿ����Ҩ�������Դ�غѵ��˵�
��Ѻ��ا�Ѵʶҹ���ӧҹ����պ���ҡ�ȷ���ҷӧҹ
��ѡ�ҹ��ԺѵԵ������º㹡���觡��
����ª������ҡ�Ԩ�����آ�ѡɳ�
��ѡ�ҹ���آ�Ҿ�ՠ �����ҧ�����ШԵ�
�Դ�����Ҥ�����㹤����ժ������§�ͧ˹��§ҹ� ����繼��Ҩҡ�������ǹ����㹡�û�Ѻ��ا�ͧ��ѡ�ҹ�ء��
ʶҹ���ӧҹ������º� ���Ҵ� ��ҷӧҹ
�դ�����ʹ���㹡�÷ӧҹ� ��ѡ�ҹ�բ�ѭ��С��ѧ㨠 ���آ�Ҿ�Ե����
���ҧ���� :� ��ѡ���
��ԺѵԵ���ҵðҹ�ͧ� 4ʠ �á���յ�ʹ�
����������边ѡ�ҹ㹴�ҹ��ҧ � �������
���ҧ�Ե�ӹ֡��龹ѡ�ҹ��ԺѵԵ���ҵðҹ�������º��ͺѧ�Ѻ�ͧ˹��§ҹ�����ͧ��ҧ ����ҧ��觤�Ѵ
��˹��ѹ�ӡԨ���� 5ʠ �繻�Шӷء�ѹ� �蹔5 �ҷ� �Ѻ 5ʔ� ���ͷ��繻�Шӷء�ѻ����
�������� / ���˹�ҧҹ� ��û�Ժѵ��繵�����ҧ���ՠ ��¡�е����еԴ�����û�Ժѵ��������͠ �¶����ҡ�÷ӡԨ���� 5ʠ ����ǹ˹�觢ͧ��û�Ժѵԧҹ��Ш�
�Ƿҧ���͠ ����ҧ����
�Ӡ 5 �ҷՠ 5ʠ �ء�ѹ
���Ф���ͧ�Ѻ�Դ�ͺ� ����Ѻ�Դ�ͺ�����ѹ
�֡����շ�ȹ��Է���㹡�÷ӧҹ�繷��
�Ӥ������Ҵ�����ѹ
���ػ�ó� ����ͧ��͠ ���������º��������
�ա�èѴ��ú���dz��鹷����ǹ��ҧ����
��鹵��ô��Թ�Ԩ����� 5�
��鹷�� 1�� :� ���������٧�ش��С�Ƞ ���º� 5ʔ
��鹷�� 2� :� �觵�駤��ء�����à 5�
��鹷�� 3� :� �Ѵ��ý֡ͺ��� ��д٧ҹ
��鹷�� 4� :� �觾�鹷���Ѻ�Դ�ͺ� ��С�˹�Ἱ���Թ���
��鹷�� 5� :� �Ѵ�Ԩ�����ѹ�Ӥ������Ҵ�˭�
��鹷�� 6� :� ��˹��ҵðҹ 5ʠ �ͧ˹��§ҹ
��鹷�� 7� :� ŧ��ͻ�ԺѵԡԨ����� 5ʠ ��л����Թ�š�û�Ժѵ�
��鹷�� 8� :� ��Ѻ��ا�ҵðҹ������������觢��
��鹷�� 9� :� �Ѵ����ա�û�СǴ 5ʠ �����ҧ˹��§ҹ����
��鹷�� 10 :� ��˹������������ ����¡�дѺ�ҵðҹ����٧���
�ŷ�����Ѻ�ҡ��÷ӡԨ����� 5�
���ӧҹ�դ������Ҵ� ������º�ҡ���
������������Է���Ҿ㹡�÷ӧҹ
����㹡�ú��ا�ѡ������ͧ����������
��û�Ժѵԧҹ�դ����дǡ��л�ʹ����ҡ��觢��
�ء��������������¹͡˹��§ҹ��繡�û�Ѻ��ا��Ѵਹ
������������ҧ��ȹ��Է��������ؤ�ҡ��˹��§ҹ
�������������ش � �ѹ��� 12 �Զع�¹ 2556