การแพร่แบบธรรมดา
ครูทบทวนความรู้เรื่องการแพร่ของโมเลกุลสาร โดยใช้กรณีของการหยดสารละลายด่างทับทิม
ลงในน้ำ� จากนั้นอธิบายกลไกการแพร่แบบธรรมดาว่าเกิดจากการเคลื่อนที่ของโมเลกุลสารและการ
เคลื่อนไหวของฟอสโฟลิพิดในชั้นลิพิดที่ทำ�ให้เกิดช่องที่โมเลกุลสารสามารถแทรกผ่านได้ โดยมีทิศทาง
การลำ�เลียงจากบริเวณที่มีความเข้มข้นของสารสูงไปยังบริเวณที่มีความเข้มข้นของสารต่ำ� (รูป 3.29
ในหนังสือเรียน) อาจให้นักเรียนสืบค้นข้อมูลเพื่อหาตัวอย่างสารที่ลำ�เลียงโดยวิธีนี้เพิ่มเติม
ออสโมซิส
ครูอธิบายเกี่ยวกับออสโมซิส โดยเพิ่มเติมจากกรณีการแพร่แบบธรรมดา ว่าโมเลกุลของน้ำ�มี
การเคลื่อนที่อยู่ตลอดเวลาและสามารถแพร่ผ่านเยื่อหุ้มเซลล์ได้เช่นกัน ครูอาจเชื่อมโยงความรู้กับ
สถานการณ์ในชีวิตประจำ�วัน เช่น การเก็บรักษาพืชผักไม่ให้เหี่ยว ความเข้มข้นของน้ำ�เกลือที่ให้ผู้ป่วย
ผ่านทางหลอดเลือด
การแพร่แบบฟาซิลิเทต
ครูนำ�เข้าสู่เรื่องการแพร่แบบฟาซิลิเทต โดยใช้ผลการวัดอัตราการลำ�เลียงกลูโคสเข้าสู่เซลล์เม็ด
เลือดแดงโดยเลี้ยงเซลล์เม็ดเลือดแดงในสารละลายกลูโคสที่มีความเข้มข้นแตกต่างกัน ซึ่งพบว่าอัตรา
การลำ�เลียงที่วัดได้ต่างจากค่าประมาณการหากเกิดการลำ�เลียงโดยการแพร่แบบธรรมดา (รูป 3.30 ใน
หนังสือเรียน) และถามว่าการลำ�เลียงกลูโคสเข้าสู่เซลล์เม็ดเลือดแดงนี้มีกลไกเป็นอย่างไร
ครูอธิบายถึงอัตราการลำ�เลียงกลูโคสเข้าสู่เซลล์เม็ดเลือดแดงในการทดลองว่า เนื่องจากการ
แพร่แบบฟาซิลิเทตเกิดผ่านโปรตีนลำ�เลียงซึ่งมีความจำ�เพาะต่อสารจึงเกิดได้เร็วกว่าการแพร่แบบ
ธรรมดามากที่ความเข้มข้นเริ่มต้นเดียวกัน จากนั้นอธิบายถึงกลไกการแพร่แบบฟาซิลิเทต
โดยครอบคลุมถึงการจับกับโปรตีนลำ�เลียงที่มีความจำ�เพาะกับสาร การเปลี่ยนแปลงรูปร่างของโปรตีน
ลำ�เลียงที่ทำ�ให้โมเลกุลของสารที่จับเคลื่อนเข้าสู่เซลล์ และทิศทางการลำ�เลียงที่สัมพันธ์กับความเข้มข้น
(รูป 3.31 ในหนังสือเรียน)
ครูให้นักเรียนเปรียบเทียบการแพร่แบบธรรมดากับการแพร่แบบฟาซิลิเทตในประเด็นต่อไปนี้
และอาจให้นักเรียนสืบค้นข้อมูลเพิ่มเติมเกี่ยวกับตัวอย่างสารอาหารที่ลำ�เลียงด้วยการแพร่แบบธรรมดา
และการแพร่แบบฟาซิลิเทต
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี
บทที่ 3 | เซลล์และการทำ�งานของเซลล์
ชีววิทยา เล่ม 1
204
อนุภาคของสารมีการเคลื่อนที่อย่างไร
โดย :
สาขาวิทยาศาสตร์ภาคบังคับ
124 - อนุภาคของสารมีการเคลื่อนที่อย่างไร
ตัวอย่างการจัดกิจกรรมการจัดการเรียนรู้วิทยาศาสตร์เพื่อให้นักเรียนสังเกตการแพร่ของเกล็ดด่างทับทิมในน้ำ เหมาะสำหรับนักเรียนระดับมัธยมศึกษาตอนต้น
หัวเรื่อง และคำสำคัญ
การแพร่ ด่างทับทิม
รูปแบบการนำเสนอ แบ่งตามผลผลิต สสวท.
วีดิทัศน์และวีดิโอคลิป
ลิขสิทธิ์
สถาบันส่งเสริมการสอนวิทยาศาสตร์และเทคโนโลยี (สสวท.)
สาขาวิชา/กลุ่มสาระวิชา
วิทยาศาสตร์ทั่วไป
ดูเพิ่มเติม
คุณอาจจะสนใจ
Hits
สาธิตและทดลองให้เห็นจริงถึงการนำโทรศัพท์มือถือมาดูการผสมสีของแม่สีแสงจากจอแสดงผลแบบผลึกเหลว(Liquid ...
Hits
ไขปริศนาวิทยากล ตอน แรงเสียดทานใช้ทำอะไร เป็นสื่อประกอบการสอนวิชาฟิสิกส์ เพื่อกระตุ้นให้นักเรียนมีเ ...
Hits
วีดิทัศน์ประโยชน์ของแสงซินโครตรอน เป็นการแสดงถึงคุณสมบัติพิเศษของแสงซินโครตรอน นำไปสู่การใช้ประโยชน ...
จากวิกิพีเดีย สารานุกรมเสรี
ภาพแสดงการผสมกันของสารสองสารด้วยการแพร่
การแพร่ เป็นการกระจายตัวของโมเลกุลของสสารจากจุดที่มีความเข้มข้นสูงกว่าไปยังจุดที่มีความเข้มข้นต่ำกว่าด้วยการเคลื่อนที่เชิงสุ่มของโมเลกุล การแพร่จะทำให้เกิดการผสมของวัสดุอย่างช้า ๆ สำหรับเฟสหนึ่ง ๆ ของวัสดุใด ๆ ก็ตามที่มีอุณหภูมิสม่ำเสมอและไม่มีแรงภายนอกมากระทำกับอนุภาค กระบวนการแพร่ก็จะยังคงเกิดถึงแม้ว่าสสารจะผสมกันโดยสมบูรณ์หรือเข้าสู่ภาวะสมดุลแล้ว โดยพื้นฐานแล้ว การเคลื่อนที่ของโมเลกุลจากพื้นที่ที่มีความเข้มข้นสูงไปสู่ความเข้มข้นที่ต่ำกว่าเรียกว่าการแพร่ทั้งสิ้น ตัวอย่างการแพร่ เช่น การแพร่ของเกล็ดด่างทับทิมในน้ำ การแพร่ของน้ำหวานในน้ำ การแพร่ของสีน้ำในน้ำ การแพร่ของแก๊สคาร์บอนไดออกไซด์ในอากาศ
โดยปกติแล้วการแพร่ของโมเลกุลจะอธิบายทางคณิตศาสตร์ได้โดยผ่านกฎของฟิกส์
การประยุกต์ใช้งาน[แก้]
การแพร่เป็นหลักการพื้นฐานที่สำคัญในสาขาย่อยของวิชาฟิสิกส์ เคมี ชีววิทยา ตัวอย่างการประยุกต์ใช้งานมีดังต่อไปนี้
- กระบวนการเผาผนึก (Sintering) เพื่อสร้างวัสดุแข็ง (เช่นการทำโลหะผง การทำเซรามิกส์)
- การออกแบบตัวทำปฏิกิริยาเคมี
- การออกแบบตัวเร่งปฏิกิริยา ในอุตสหกรรมเคมี
- การแพร่คาร์บอนหรือไนโตรเจน ลงไปในเหล็กเพื่อปรับปรุงคุณสมบัติ
- การกระจายน้ำตาลเมื่อลงไปในน้ำ
- การโดป (doping) ในกระบวนการผลิตสารกึ่งตัวนำ
ดูเพิ่ม[แก้]
- ออสโมซิส