ปัจจัยภายในและปัจจัยภายนอกที่มีผลต่อพัฒนาการของวัยรุ่น
ปัจจัยภายใน
ปัจจัยภายในที่มีผลต่อการเจริญเติบโตและพัฒนาการในช่วงวัยเรียนและวัยรุ่นประกอบด้วย
1.พันธุกรรม เช่นลักษณะทางกาย สติปัญญา โรคบางอย่าง
2.จิตใจและอารมณ์ อาจมีพฤติกรรมที่ขัดใจพ่อแม่มากขึ้น
ปัจจัยภายนอก
ปัจจัยภายนอกที่มีผลต่อการเจริญเติบโตและพัฒนาการในช่วงวัยเรียนและวัยรุ่นประกอบด้วย
1.อาหาร ถ้ารับประทานอาหารที่ไม่ได้คุณภาพและปริมาณน้อยจะทำให้การเจริญเติบโตไม่เป็นไปตามเกณฑ์
2.การเลี้ยงดู จะต้องเพรียบพร้อมและให้ความรักความอบอุ่นและอบรมสั่งสอน
3.สิ่งแวดล้อม สิ่งแวดล้อมที่มีผลต่อสุขภาพจะมีอิทธิพลต่อการเจริญเติบโตและพัฒนาการของเด็ก
4.การเจ็บป่วย อาจเกิดจากการเป็นโรคภัยไข้เจ็บต่างๆความผิดปกติของร่างกาย ถ้ายเป็นบ่อยๆ
5.อุบัติเหตุ มักจะเกิดอุบัติเหตุพลัดตกหกล้ม ตกน้ำ จมน้ำ
6.พฤติกรรมหรือการปฏิบัติเกี่ยวกับสุขภาพ
การเจริญเติบโตและพัฒนาการของวัยรุ่น by
1. กังวลความงดงามของร่างกาย
2. วัยรุ่นและการเปลียนแปลง
3. ปัจจัยที่มีผลต่อการเจริญเติบโตและพัฒนาการของวัยรุ่น
3.1. พันธุกรรม = ปรากฏการณ์ที่สิ่งมีชีวิตถ่ายทอดลักษณะต่าง ๆ จากรุ่นสู่รุ่น
3.1.1. ลักษณะทางกาย
3.1.2. จิตใจและสติปัญญา
3.1.3. โรคทางกายบางอย่าง ; เบาหวาน ตาบอดสี
3.1.4. โรคทางจิตบางอย่าง ; จิตเภท
3.1.5. หมู่เลือด
3.2. สิ่งแวดล้อม
3.2.1. สภาพสังคม
3.2.2. อาหาร
3.3. การอบรมเลี้ยงดู
3.3.1. เจตคติของพ่อแม่ผู้ปกครอง ; ความรัก เอาใจใส่ ทำให้มีพัฒนาการดี เติบโตสมวัย มีบุคลิกที่ดี
3.3.2. ลักษณะการอบรมเลี้ยงดู
3.3.3. ความสัมพันธ์ภายในครอบครัว
3.3.3.1. พ่อแม่กับเด็ก ๆ ; ทำหน้าที่เลี้ยงดู ให้การศึกษา รัก เมตตา ใช้เหตุผล ให้อภัย ยุติธรรม
3.3.3.2. เด็ก ๆ กับพ่อแม่ ; เชื่อฟัง เคารพ ตั้งใจเรียน ประหยัด ช่วยงานบ้าน เกรงใจ
4. วัยแรกรุ่น 10-13 ปี ; หงุดหงิดง่าย
5. วัยรุ่นตอนกลาง 14-16 ปี ; หาเอกลักษณ์ อุดมการณ์ เอาชนะความรู้สึกแบบเด็ก ๆ ที่พึ่งพาพ่อแม่
6. วัยรุ่นตอนปลาย 17-20 ปี ; เลือกอาชีพ ผูกพันกับเพื่อนต่างเพศ
7. การเปลี่ยนแปลงทางด้านร่างกาย
7.1. ขนาดและความสูง
7.1.1. กระดูกแข็งแรงขึ้น
7.1.1.1. การเปลี่ยนแปลงของโครงสร้าง จมูกโตขึ้น ขากรรไกรบนและล่าง ช.เสียงแตกห้าว
7.1.2. ไขมันและกล้ามเนื้อ ช. จะมีกล้ามเนื้อมากกว่าหญิง
7.1.3. ระดับฮอร์โมน มีสิว กลิ่นตัว
7.2. อวัยวะเพศ เริ่มผลิตเซลส์สืบพันธุ์ ญ.มีรอบเดือนครั้งแรก 12-13 ปี ช.อาจมีฝันเปียกช่วง 14-16 ปี
8. การเปลี่ยนแปลงทางด้านจิตใจและอารมณ์
8.1. วิตกกังวลเกี่ยวกับการเปลี่ยนแปลงของร่างกาย
8.2. วิตกกังวลอารมณ์เพศที่สูงขึ้น
8.3. กลัวการเป็นผู้ใหญ่
8.4. ต้องการความรัก
8.5. ต้องการอิสระ
8.6. ต้องการเป็นตัวของตัวเอง
8.7. ต้องการความถูกต้องยุติธรรม
8.8. ต้องการความตื่นเต้นท้าทาย ความแปลกใหม่
8.9. มีความอยากรู้อยากเห็น
9. การเปลี่ยนแปลงทางด้านสังคม ; ห่างเหินครอบครัว สนใจเพื่อน สิ่งแวดล้อม สนใจเรื่องเพศ เข้าสังคม ปรับตัว แต่งกายตามสมัยนิยม มีเอกลักษณ์
10. การเปลี่ยนแปลงทางด้านสติปัญญา
10.1. คิดเป็นเหตุเป็นผล จินตนาการ หาข้อมูลตัดสินใจ ปรับตัวทางความคิด
2.3ปัจจัยที่มีผลต่อการเจริญเติบโตและพัฒนาการของวัยรุ่น
การเจริญเติบโตและพัฒนาการของวัยรุ่นจะมีแบบแผนเดียวกัน แต่อัตราการเจริญเติบโตและพัฒนาการของวัยรุ่น แต่ละคนจะแตกต่างกันไปหรืออาจมีความผิดปกติเกิดขึ้นได้ปัจจัยสำคัญที่มีผล ต่อการเจริญเติบโตและพัฒนาการของวัยรุ่นมีดังนี้
1.พันธุกรรม
พันธุกรรม (heredity) หมายถึง การถ่ายทอดคุณลักษณะจากคนรุ่นหนึ่งไปสู่คนอีกรุ่นหนึ่งโดยถ่ายทอดผ่านทางยีน (gene)ที่อยู่ในโครโมโซม (chromosome) ของพ่อและแม่ การถ่ายทอดทางพันธุกรรมจะเกิดขึ้นเมื่อมีการผสมกันระหว่างเซลล์สืบพันธุ์ของเพศชาย คือ ตัวอสุจิ (sperm) และเซลล์สืบพันธุ์ของเพศหญิง คือ ไข่ (ovum) โครโมโซม เพศของพ่อและแม่จะจับคู่กัน จีนที่อยู่ในโครโมโซมจะรวมตัวกัน ลูกจึงได้รับการถ่ายทอดลักษณะต่างๆมาจากพ่อและแม่ ลักษณะที่ถ่ายทอดทางพันธุกรรม ได้แก่ ลักษณะทางกาย เช่น ชนิดกลุ่มเลือด สีผม สีผิว สันัยน์ตา ความสูง และลักษณะทางจิตใจและเชาวน์ปัญญา ได้แก่ ความสามารถทางสติปัญญา ตลอดจนการถ่ายทอดลักษณะความผิดปกติของโรคและความบกพร่องต่างๆที่อาจส่งผลต่อ ร่างกาย สภาพจิตใจ และสติปัญญาของวัยรุ่นได้ เช่น สภาวะปัญญาอ่อน ภาวะเตี้ยแคระ ตาบอดสี ผิวเผือก โรคลมบ้าหมู โรคธาลัสซีเมีย
2. การทำงานของต่อมไร้ท่อ
ต่อมไร้ท่อ (endocrine gland) เป็นต่อมไม่มีท่อที่อยู่ในร่างกาย จะทำหน้าที่ผลิตฮอร์โมน (hormone) ต่างๆ เข้าไปในกระแสเลือดไปสู่อวัยวะเป้าหมาย เพื่อควบคุมการทำงานของอวัยวะต่างๆกระตุ้นการเจริญเติบโตและพัฒนาการ ทำให้ร่างกายอยู่ในภาวะสมดุล
ต่อมไร้ท่อที่มีบทบาทในการเจริญเติบโตและพัฒนาการของวัยรุ่น ได้แก่ ต่อมใต้สมองส่วนหน้า (adrenal gland) โดย แต่ละต่อมดังกล่าวจะผลิตฮอร์โมนที่ทำหน้าที่สำคัญและมีผลต่อการเจริญเติบโต และพัฒนาการของวัยรุ่นแตกต่างกันออกไป เช่น โกรทฮอร์โมน (growth hormone)เป็น ฮอร์โมนที่ทำหน้าที่ควบคุมการเจริญเติบโตของร่างกายให้ปกติ โดยเฉพาะการแบ่งเซลล์ การสังเคราะห์โปรตีน และการเจริญเติบโตของกระดูก ฮอร์โมนในกลุ่มโกนาโดโทรฟิน (gonadotrophin hormone) กระตุ้นการสร้างตัวอสุจิในวัยรุ่นชายและการตกไข่ในวัยรุ่นหญิง ฮอร์โมนไทรอกซิน (thyroxin hormone) ทำหน้าที่ควบคุมการเผาผลาญอาหารในร่างกาย และฮอร์โมนแอนโดรเจน (androgen hormone) ซึ่งเป็นฮอร์โมนที่มีผลต่อการพัฒนาการทางเพศของวัยรุ่นขายมากกว่าวัยรุ่นหญิง
3.พฤติกรรมสุขภาพ
พฤติกรรมสุขภาพ (health behavior) ตามความหมายของคณะกรรมการสุขศึกษา(2539:23)หมาย ถึง การกระทำหรือการปฏิบัติของบุคคลที่มีผลต่อสุขภาพ ซึ่งเป็นผลจากการเรียนรู้ของบุคคลเป็นสำคัญ โดยแสดงออกให้เห็นได้ในลักษณะของการกระทำและการไม่กระทำในสิ่งที่เป็นผลดี ต่อสุขภาพหรือผลเสียต่อสุขภาพ
พฤติกรรมสุขภาพแบ่งออกได้เป็น 2 ลักษณะ คือ พฤติกรรมสุขภาพที่พึงประสงค์และพฤติกรรมเสี่ยง โดยพฤติกรรมสุขภาพที่พึงประสงค์เป็นพฤติกรรมที่วัยรุ่นปฏิบัติแล้วส่งผลดี ต่อสุขภาพ เช่น การออกกำลังกายสม่าเสมอ รับประทานอาหารครบ 5 หมู่ ส่วนพฤติกรรมเสี่ยงเป็นพฤติกรรมที่ปฏิบัติแล้วก่อให้เกิดอันตรายต่อชีวิตและ สุขภาพของตัววัยรุ่นเองและผู้อื่น เช่น การดื่มสุราแล้วขับรถยนต์ การเสพสารเสพติด การสำส่อนทางเพศ ดังนั้นพฤติกรรมสุขภาพจึงเป็นปัจจัยสำคัญประการหนึ่งที่มีผลต่อการเจริญเติบ โตและพัฒนาการตามวัยของวัยรุ่น กล่าวคือถ้าวัยรุ่นคนใดมีพฤติกรรมสุขภาพที่ดี ย่อมมีร่างกายที่แข็งแรง ช่วยส่งเสริมการเจริญเติบโตในทางตรงกันข้ามถ้ามีพฤติกรรมสุขภาพที่ไม่พึง ประสงค์ก็จะเจ็บป่วยหรือเป็นโรค ส่งผลให้การเจริญเติบโตหยุดชะงัก
4.สิ่งแวดล้อม
สิ่งแวดล้อม (environment) หมาย ถึง ทุกสิ่งทุกอย่างที่อยู่รอบตัวเราและมีผลต่อการดำรงชีวิตของมนุษย์ สิ่งแวดล้อมจึงมีบทบาทสำคัญต่อการเจริญเติบโตและภาวะสุขภาพของวัยรุ่นเป็น อย่างมาก โดยเฉพาะปัจจุบันในเมืองใหญ่ๆ ทั่วโลกได้เกิดปัญหามลพิษสิ่แวดล้อมที่ส่งผลกระทบต่อสุขภาพ ทำให้ผู้คนมีภาพชีวิตที่ด้อยลง ซึ่งวัยรุ่นที่อยู่ในสภาพแวดล้อมที่เสื่อมโทรมย่อมมีปัญหาสุขภาพ เจ็บป่วยได้ง่าย จึงอาจทำให้เจริญเติบโตช้ากว่าวัยรุ่นคนอื่นๆในวัยเดียวกันได้ นอกจากนี้ปัจจัยในสิ่งแวดล้อมยังรวมถึงลักษณะการเลี้ยงดูของครอบครัว สภาพสังคมและวัฒนธรรมด้วย โดยวัยรุ่นที่อยู่ในครอบครัวที่อบอุ่น บิดามารดาให้ความเอาใจใส่มาโดยตลอดในช่วงวัยเด็กจนเข้าสู่วัยรุ่นก็จะมี พัฒนาการเป็นไปตามเกณฑ์มาตราฐานและสุขภาพที่ดี อีกทั้งการอยู่อาศัยในสภาพสังคมที่มีความปลอดภัยและมีระบบบริการสาธารณสุข ที่ถูกต้องเหมาะสมแล้วย่อมส่งเสริมการมีสุขภาพที่ดีในวัยรุ่นเช่นเดียวกัน